Τροχαία ατυχήματα ή αυτοκτονίες;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα τροχαία ατυχήματα αποτελούν την 8η κύρια αιτία θανάτου παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, με βάση τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής για το 2020, ο αριθμός των οδικών τροχαίων ατυχημάτων ανέρχεται στις 9.083 ενώ οι θάνατοι που έχουν λάβει την κωδικοποίηση «Ατυχήματα» φτάνουν τους 3.390 για το 2019.
Στην πολυετή λειτουργία του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας έχουμε γίνει αρκετές φορές μάρτυρες της επιθυμίας ανθρώπων (είτε ως εξυπηρετούμενων των υπηρεσιών μας είτε ως καλούντων στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018) που σκέφτηκαν ή είχαν πρόθεση να βάλουν τέλος στην ζωή τους με το ατομικό τους μέσο μεταφοράς (Ι.Χ./μηχανή δρόμου) είτε συγκρούοντας εσκεμμένα σε κάποιο άλλο όχημα είτε πέφτοντας από κάποιο ύψος σε φυσικό μέρος ή θαλάσσια περιοχή.
Με βάση την διεθνή βιβλιογραφία, ένα ποσοστό των θανάτων που αγγίζει έως και το 7% του συνολικού αριθμού των τροχαίων ατυχημάτων που καταγράφεται, αποτελούν εν τέλει αυτοκτονίες. Ο αριθμός αυτός σε καμία περίπτωση δεν αντικατοπτρίζει τις συνολικές διαστάσεις του ζητήματος καθώς η καταγραφή των ατυχημάτων με αυτοκτονική πρόθεση είναι ανεπαρκής είτε λόγω της δυσκολίας να εντοπιστεί η ύπαρξη της πρόθεσης αυτής είτε λόγω του στίγματος που περιβάλλει την αυτοκτονία και κατ’ επέκταση των πολιτισμικών και κοινωνικών ιδιαιτεροτήτων (από τις οποίες δεν αποτελεί εξαίρεση η χώρα μας) που εμποδίζουν την καταγραφή της ως τέτοια στα πιστοποιητικά θανάτων των ατόμων.
Παρά την δυσκολία της εξακρίβωσης της αυτοκτονικής πρόθεσης πριν από τον θάνατο στις περιπτώσεις των οδικών τροχαίων, υπάρχουν σημεία που μπορούν να ανιχνευθούν και να υποδείξουν μια τέτοια συνθήκη. Σε ψυχολογικές αυτοψίες που έχουν πραγματοποιηθεί σε αντίστοιχα περιστατικά αυτοκτονιών φάνηκε ότι στις περιπτώσεις όπου οι θάνατοι ήταν στην πραγματικότητα αυτοκτονίες οι οδηγοί ήταν πιο πιθανό να είναι οι μοναδικοί επιβάτες του οχήματος, να μην φορούν ζώνες ασφαλείας ενώ κατά την διάρκεια του ατυχήματος ήταν πιο πιθανό να μην προβούν στην χρήση φρένων όπως καταδεικνύει η απουσία σημείων ολίσθησης. Επιπρόσθετα, σε περιπτώσεις εσκεμμένης σύγκρουσης, συνήθως με βαρέα οχήματα, αυτή ήταν τις περισσότερες φορές μετωπική.
Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά των ατόμων, οι οδηγοί ήταν πιο πιθανό να είναι άντρες, έγγαμοι με παιδιά και να είχαν κάνει κατάχρηση αλκοόλ πριν από τον θάνατο. Το κίνητρο των ανθρώπων που επιλέγουν την συγκεκριμένη μέθοδο πολλές φορές, εκτός των άλλων, σχετίζεται με την επιθυμία τους να φροντίσουν ότι τα μέλη του οικείου τους περιβάλλοντος θα λάβουν οικονομική αποζημίωση μέσω των ασφαλιστικών εταιρειών μετά τον θάνατό τους. Ακόμη, η μέθοδος αυτή τείνει να επιλέγεται, πέρα από την διαθεσιμότητά της, συχνά και από το γεγονός ότι τα άτομα την θεωρούν λιγότερο «στιγματιστική» επειδή δεν αποτελεί μία μέθοδος που υποδηλώνει ξεκάθαρα πρόθεση για αυτοκτονία.
Αν αναλογιστούμε όλα τα παραπάνω, μπορεί κάποιος να κατανοήσει ότι μέσα μόνο μέσα στο 2019, μέσα στα σχεδόν 3.400 οδικά τροχαία ατυχήματα υπάρχουν τουλάχιστον 200 αυτοκτονίες οι οποίες δεν αποτυπώθηκαν ως τέτοιες υποδεικνύοντας ότι η πραγματικότητα των τραγωδιών αυτών είναι σε μεγάλο βαθμό διαφορετική από αυτήν που επισήμως καταγράφεται.
Δεδομένων των ανωτέρω, η ανάγκη να επισημανθεί για μια ακόμη φορά η αναγκαία ανάληψη πρωτοβουλιών που αφορούν την πρόληψη της αυτοκτονίας είναι απαραίτητη. Παρεμβάσεις που σχετίζονται τόσο με το οδικό περιβάλλον όσο και με το ίδιο το άτομο μπορούν να προστατεύσουν άμεσα και καταλυτικά την ζωή των ευάλωτων συνανθρώπων μας και να αποτρέψουν την πλειοψηφία αυτών των πρόωρων θανάτων.
Επιπλέον, η συμπερίληψη της διαδικασίας της ψυχολογικής αυτοψίας σε περιστατικά που σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία ενδέχεται να υπάρχει πρότερη πρόθεση για αυτοκτονία, όπως τα οδικά ατυχήματα, θεωρείται επιβεβλημένη. Η διερεύνηση τέτοιων περιστατικών καθώς και η αποτύπωση των αποπειρών με την μέθοδο αυτή είναι απαραίτητη τόσο για την ακριβή καταγραφή των θανάτων αυτών όσο και για την καλύτερη κατανόηση των διεργασιών της αυτοκτονίας για την ακριβέστερη πρόληψή της. Η επιστημονική ομάδα του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ είναι διαθέσιμη να προσφέρει την πολυετή επιστημονική γνώση επάνω στο πεδίο και την τεχνογνωσία της προς αυτήν την κατεύθυνση.
Τέλος, χρειάζεται για μία ακόμη φορά να επισημανθεί ότι η τραγωδία των θανάτων αυτών θα συνεχίσει να συμβαίνει εάν δεν εφαρμοστεί άμεσα μία εθνική στρατηγική πρόληψης της αυτοκτονίας στην χώρα προκειμένου να διασφαλιστεί η παροχή της φροντίδας στα άτομα που αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της αυτοκτονίας που θα αρμόζει στις σαφείς ανάγκες τους.
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας