To “Seppuku” και η Ιαπωνική κουλτούρα
Η ΚΛΙΜΑΚΑ κρίνει απαραίτητη τη διείσδυση σε κουλτούρες και φιλοσοφίες πολιτισμών, μιας και αποτελεί ένα από τα βασικά πεδία έρευνάς της, σε ότι αφορά το κομμάτι της αυτοκτονίας. Ένα κομμάτι ανεξάντλητο ως προς τις πηγές του, που αφορά τα πρότυπα, την κοινωνική νοημοσύνη και φυσικά την κουλτούρα των λαών. Η μελέτη που ακολουθεί, αποτελεί απόσπασμα του βιβλίου «Suicide and Culture in Japan: A Study of Seppuku as an Institutionalized Form of Suicide», Fuse, 1980 και δεν έχει σε καμία περίπτωση πρόθεση να «εμπνεύσει», παρά μόνο να παραθέσει τη φιλοσοφία του «Seppuku» (χαρακίρι), όπως η ίδια προκύπτει μέσα από την Ιαπωνική κουλτούρα. Η Γραμμή Παρέμβασης για την αυτοκτονία 1018, στοχεύει στην έρευνα, τη δια βίου μάθηση ως προς το σχετικό πεδίο, αλλά και τη μετάδοση πληροφοριών, κάτι το οποίο δίνει βήμα σε μια πιο σφαιρική ενημέρωση, με σκοπό την αποτροπή της αυτοκτονίας σε πολλές ψυχοπαθολογικές εκράσεις της ζωής.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Το Seppuku (χαρακίρι), συνιστά έναν τελετουργικό τρόπο αυτοκτονίας και έχει ταυτιστεί με την Ιαπωνική κουλτούρα εδώ και πολλούς αιώνες. Για τους Ιάπωνες, το χαρακίρι αποτελούσε σύμβολο θάρρους και καθιερώθηκε από τους Σαμουράι, την παραδοσιακή στρατιωτική αριστοκρατία, ως μοναδικός επιτρεπτός τρόπος θανάτου σε περίπτωση ήττας, ή αυτοτιμωρίας τους. Σήμερα συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο λατρείας από τον ιαπωνικό πληθυσμό, όπως και πηγή έμπνευσης για τον κινηματογράφο, το θέατρο και τα μυθιστορήματα.
Παραμένουν ακόμη νωπές οι μνήμες από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο όπου αμέτρητοι Ιάπωνες αξιωματικοί προέβησαν σε χαρακίρι στα νησιά του Ειρηνικού μπροστά στα έκπληκτα μάτια Αμερικανών στρατιωτών. Αμέσως μετά το τέλος του πολέμου, το 1945, το έδαφος του Αυτοκρατορικού Παλατιού του Τόκιο βάφτηκε με το αίμα Ιαπώνων αντρών και γυναικών (στρατιωτικών και μη) οι οποίοι έκαναν χαρακίρι ως ένδειξη απολογίας προς τον Αυτοκράτορα για την ήττα της χώρας στον πόλεμο. Πιο πρόσφατα, ένας από τους πιο ταλαντούχους νοβελίστες της μεταπολεμικής Ιαπωνίας, ο Yukio Mishima, σόκαρε την παγκόσμια κοινότητα όταν έσκισε την κοιλιά του το 1970 στο Ιαπωνικό γενικό επιτελείο αυτοάμυνας.
ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ & ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΤΟΥ SEPPUKU
O Durkheim ταξινόμησε την αυτοκτονία σε 3 τύπους : εγωιστικός, αλτρουιστικός και ανομικός. Θα λέγαμε πως η περιγραφή του για τον αλτρουϊστικό τύπο αυτοκτονίας χαρακτηρίζει καλύτερα την μέθοδο Seppuku. Σύμφωνα με την θεωρία του, ο αλτρουϊστικός τύπος της αυτοκτονίας αποτελεί την υπέρτατη πράξη ευθύνης και του «ανήκειν». Το χαρακίρι, αποτελεί ένα καλό παράδειγμα όπου η ατομική συμπεριφορά υποτάσσεται για τις ανάγκες της κοινωνικής συνοχής, καθώς συνιστά μια πράξη αυτοκαταστροφής στην οποία ο σκοπός, ή το νόημα της ζωής του ατόμου καθορίζεται ισχυρά με όρους που υπερβαίνουν τον εαυτό του και θυσιάζει την ζωή του στο όνομα αυτού του κοινωνικού ρόλου. Η ιδέα του να σκοτώνει κανείς τον εαυτό του ως τρόπου για να βοηθήσει τους αγαπημένους του, ή την ομάδα στην οποία ανήκει να φτάσουν σε έναν επιθυμητό στόχο, συνιστά δημοφιλές θέμα της Ιαπωνικής κουλτούρας και έχει ταυτιστεί ισχυρά με την έννοια της αφοσίωσης.
Ως εκ τούτου, το Seppuku, ως αλτρουιστικός τύπος αυτοκτονίας, μπορεί να προκληθεί από την έντονη κοινωνικοποίηση και αφοσίωση στον κοινωνικό ρόλο, κάτι το οποίο θα μπορούσε να ονομαστεί και «ναρκισσιστικός ρόλος». Υπό το πρίσμα αυτής της έννοιας, η αυτοκτονία αποτελεί την απάντηση σε μια συνεχιζόμενη ανάγκη για κοινωνική αναγνώριση που προκύπτει από την ναρκισσιστική ενασχόληση κάποιου με τον εαυτό του και τον κοινωνικό του ρόλου. Πολλοί Ιάπωνες τείνουν να υπερεμπλέκονται με τον κοινωνικό τους ρόλο και να τον έχουν αναγάγει σε απόλυτο νόημα της ζωής τους. Αυτά τα άτομα είναι ευαίσθητα στα προσωπικά λάθη και τις κοινωνικές αλλαγές που μπορεί να επιφέρουν διαταραχές του κοινωνικού τους ρόλου. Επιπρόσθετα, η ντροπή και η απογοήτευση συνιστούν τόσο ακραία συναισθήματα για τους Ιάπωνες ώστε το υποβαθμισμένο κοινωνικό status, ή απειλή της απώλειας του μπορεί να τους ωθήσει να βάλουν τέλος στην ζωή τους.
ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ ΖΩΗΣ ΚΑΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ΣΤΟ SEPPUKU
Κατά μία έννοια η φιλοσοφία του Seppuku θα μπορούσε να θεωρηθεί ως μία επιβεβαίωση για την ζωή. Οι Ιάπωνες δεν θα έβλεπαν τίποτα το αισθητικό στο να πεθάνει κανείς από την φυσιολογική διαδικασία της γήρανσης η οποία αναπόφευκτα περιλαμβάνει την απώλεια της μνήμης, την εμφάνιση της άνοιας, την απώλεια του συντονισμού των κινήσεων και της διάχυτης φθοράς του σώματος εν γένει. Όταν ο θάνατος οφείλεται σε φυσικά αίτια, αυτό σημαίνει πως έρχεται στο άτομο αναπόφευκτα και οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες κάτι το οποίο το καθιστά παθητικό και αβοήθητο θύμα του αναπόφευκτου της φύσης. Αντίθετα, το χαρακίρι εμπλέκει περίτεχνα τον ορθολογικό σχεδιασμό με την ψυχολογική ετοιμότητα του να πεθάνει κανείς για έναν σκοπό. Μέσω αυτής της διαδικασίας, ο σαμουράι κατέχει την συνολική γνώση τόσο της ζωής όσο και του θανάτου του καθώς διαδραματίζει ενεργό ρόλο. Δεν είναι δηλαδή ο Θεός, η μοίρα, το αναπόφευκτο της γήρανσης οι κυρίαρχοι της ζωής ενός ατόμου αλλά αποτελεί δική του επιλογή η λήξη της ζωής του. Μια τέτοια ιδέα δεν είναι ξένη προς τον Δυτικό Πολιτισμό, καθώς ήδη συζητείται στην Ευρώπη και την Β. Αμερική το «δικαίωμα» στον θάνατο σε περίπτωση κάποιας μη αναστρέψιμης ασθένειας.
Suicide and Culture in Japan: A Study of Seppuku as an Institutionalized Form of Suicide (Fuse, 1980)