Κατάθλιψη
Κατάθλιψη και Αυτοκτονία
Η λέξη κατάθλιψη δεν έχει μόνο μία έννοια. Στην καθομιλουμένη τη χρησιμοποιούμε για να περιγράψουμε τα συναισθήματα θλίψης κι απογοήτευσης που όλοι νιώθουμε, σχεδόν καθημερινά. Αυτά τα συναισθήματα συνήθως διαρκούν για λίγες ώρες ή μέρες, μετά από τις οποίες η διάθεσή μας βελτιώνεται.
Ωστόσο επιστημονικά η λέξη «κατάθλιψη» χρησιμοποιείται για να περιγράψει μια διαταραχή του συναισθήματος που διαφέρει από τη στενοχώρια που φυσιολογικά όλοι νιώθουμε. Πρόκειται για μια παθολογική κατάσταση βαθιάς, έντονης και παρατεταμένης μελαγχολίας που επηρεάζει εκτός από το συναίσθημα, τη συμπεριφορά και την αντίληψη του ανθρώπου για τη ζωή και τον κόσμο.
Ο άνθρωπος με κατάθλιψη βιώνει μια κατάσταση μεγάλου ψυχικού πόνου που μπορεί να είναι δυσανάλογα μεγάλος σε σχέση με τα γεγονότα που τον πυροδότησαν. Ο πόνος αυτός είναι ιδιαίτερα έντονος και δεν υποχωρεί (π.χ. ο ασθενής δεν θα γελάσει με κάποιο αστείο, ούτε θα σταματήσει να σκέφτεται τα προβλήματά του, έστω και για λίγο, αν συμβεί κάτι ευχάριστο).
Αναγνωρίζοντας και θεραπεύοντας την κατάθλιψη μπορούμε να προλάβουμε την αυτοκτονία και να σώσουμε μια ζωή!
Πόσο συχνή είναι η κατάθλιψη;
Η κατάθλιψη είναι πολύ συχνή. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ, περίπου 121 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο υποφέρουν από κατάθλιψη. Υπολογίζεται ότι 10-25% των γυναικών και ελαφρώς μικρότερο ποσοστό ανδρών θα νοσήσει από κατάθλιψη κάποια στιγμή στη ζωή του. Παρά τη συχνότητα και τη σοβαρότητα της κατάθλιψης μόνο 30% των ασθενών παγκοσμίως λαμβάνει θεραπεία.
Μύθοι για την κατάθλιψη
Αν και η κατάθλιψη είναι μια αρρώστια όπως όλες οι άλλες, υπάρχουν πολλοί «μύθοι» και προκαταλήψεις σχετικά με αυτή. Αυτοί οι μύθοι σε ένα βαθμό προκαλούνται και συντηρούνται από το στίγμα που υπάρχει για την κατάθλιψη και τις ψυχικές διαταραχές γενικότερα.
- Η κατάθλιψη δεν θεραπεύεται.
Η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή ψυχική νόσος, που όμως μπορεί να αντιμετωπιστεί. Υπάρχει θεραπεία για την κατάθλιψη, για να τη ζητήσει όμως ο πάσχοντας πρέπει να μπορεί να αναγνωρίσει τι του συμβαίνει.
- Αν κάποιος δεν μπορεί να ξεπεράσει την κατάθλιψη αυτό σημαίνει ότι είναι αδύναμος χαρακτήρας.
Η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια όπως όλες οι άλλες και χρειάζεται συγκεκριμένη αντιμετώπιση για να θεραπευτεί. Η θεραπεία της κατάθλιψης δεν έχει σχέση με τη θέληση ή με τη δύναμη του χαρακτήρα. Ο άνθρωπος που έχει κατάθλιψη χρειάζεται ιατρική παρακολούθηση, όπως ο άνθρωπος που έχει διαβήτη ή υπέρταση χρειάζεται παρακολούθηση και θεραπεία από τον εξειδικευμένο γιατρό.
- Ο άνθρωπος που έχει κατάθλιψη θα νιώσει καλύτερα αν κάνει κάτι ευχάριστο για να ξεχαστεί (π.χ. μια βόλτα)
Ο άνθρωπος που έχει κατάθλιψη δεν μπορεί να χαρεί ακόμα κι από δραστηριότητες που παλιότερα τον ευχαριστούσαν. Αυτό δε σημαίνει ότι δεν θέλει να το ξεπεράσει ούτε ότι δεν προσπαθεί. Η δυσκολία να αισθανθεί καλά είναι ένα σύμπτωμα της ασθένειας και μπορεί να ξεπεραστεί μόνο με εξειδικευμένη αντιμετώπιση.
- Ο άνθρωπος που έχει κατάθλιψη θα νιώσει καλύτερα αν πιει λίγο αλκοόλ παραπάνω.
Το αλκοόλ σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να θεραπεύσει την κατάθλιψη. Πολλοί άνθρωποι καταφεύγουν στο αλκοόλ για να ανακουφιστούν από τα καταθλιπτικά συμπτώματα ωστόσο μακροπρόθεσμα το αλκοόλ επιδεινώνει την κατάθλιψη και αυξάνει τον κίνδυνο αυτοκτονίας. Κι άλλες εξαρτησιογόνες ουσίες, όπως η κοκαΐνη, έχουν επίσης συσχετιστεί με κατάθλιψη.
- Με την πάροδο του χρόνου η κατάθλιψη θα περάσει από μόνη της.
Η κατάθλιψη μπορεί να μην υποχωρήσει από μόνη της. Μπορεί αντίθετα να χειροτερεύει με τον καιρό. Χωρίς θεραπεία τα καταθλιπτικά συμπτώματα μπορούν να διαρκέσουν για εβδομάδες, μήνες ή και χρόνια.
- Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα μπορώ να τα σταματήσω αμέσως μόλις νιώσω καλύτερα.
Η διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής πρέπει να γίνεται μόνο μετά από συνεννόηση με τον ψυχίατρο. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα χρειάζονται μια περίοδο 2 με 3 εβδομάδων περίπου για να δράσουν, ωστόσο για να ξεπεραστεί το πρόβλημα πλήρως και ασφαλώς θα χρειαστεί να τα πάρουμε για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η μικρή διάρκεια της αντικαταθλιπτικής αγωγής μπορεί να οδηγήσει σε συχνότερα και σοβαρότερα επεισόδια κατάθλιψης στο μέλλον.
- Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι εθιστικά και αλλοιώνουν το χαρακτήρα.
Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δεν προκαλούν εθισμό. Δεν έχουν καμιά επίδραση στην προσωπικότητα ή στη συμπεριφορά.
Που οφείλεται η κατάθλιψη;
Όπως για τις περισσότερες ασθένειες, έτσι και για την κατάθλιψη, δεν υπάρχει ένας και μόνο λόγος για τον οποίο κάποιος θα νοσήσει. Συνήθως ευθύνεται ένας συνδυασμός παραγόντων, κάποιοι από τους οποίους είναι:
Γενετικοί
Η πιθανότητα να πάθει κάποιος κατάθλιψη αυξάνει όταν έχει στενούς συγγενείς που πάσχουν από τη νόσο. Συγκεκριμένα, έρευνες έχουν δείξει ότι οι συγγενείς 1ου βαθμού των καταθλιπτικών ασθενών έχουν 2-3 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν από κατάθλιψη. Αυτός ο αυξημένος κίνδυνος αποδίδεται εν μέρει σε γενετικούς-κληρονομικούς παράγοντες (ενοχοποιούνται επίσης παράγοντες που έχουν να κάνουν με τις συνθήκες και τις εμπειρίες της ζωής, όπως αναφέρεται παρακάτω).
Βιολογικοί
Σήμερα πιστεύουμε ότι οι νευροδιαβιβαστές του εγκεφάλου εμπλέκονται στην εμφάνιση της κατάθλιψης και συγκεκριμένα η σεροτονίνη και η νοραδρεναλίνη. Οι νευροδιαβιβαστές είναι χημικές ουσίες που δρουν σαν αγγελιοφόροι του εγκεφάλου, μεταφέροντας μηνύματα μεταξύ των κυττάρων. Στην κατάθλιψη τα επίπεδα της σεροτονίνης και της νοραδρεναλίνης είναι χαμηλά. Τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα δρουν αυξάνοντας τα επίπεδα αυτών των δύο νευροδιαβιβαστών στον εγκέφαλο.
Επιπλέον η κατάθλιψη εμφανίζεται ως σύμπτωμα πολλών σωματικών παθήσεων, που επηρεάζουν τη λειτουργία του εγκεφάλου. Τέτοιες είναι κάποιες ενδοκρινολογικές παθήσεις (π.χ. παθήσεις του θυρεοειδούς), νευρολογικές παθήσεις (νόσος Parkinson, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια κλπ), κάποιες μορφές καρκίνου, αναιμίες κλπ. Μπορεί επίσης να εμφανιστεί ως παρενέργεια κάποιων φαρμάκων (όπως είναι π.χ. κάποια αντιυπερτασικά φάρμακα).
Ψυχοκοινωνικοί
Οι παράγοντες αυτοί αφορούν τις συνθήκες ζωής ενός ανθρώπου και την ψυχολογική του κατάσταση. Τα αρνητικά γεγονότα της ζωής μπορεί να πυροδοτήσουν καταθλιπτικά επεισόδια. Τέτοια γεγονότα είναι η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου (το πένθος, το διαζύγιο, ο χωρισμός), οι δυσκολίες στις σχέσεις με τους άλλους, τα οικονομικά προβλήματα, οι σωματικές αρρώστιες, η αποτυχία σε έναν τομέα της ζωής που ο άνθρωπος θεωρεί σημαντικό κλπ. Τα πρόσφατα άσχημα γεγονότα της ζωής προδιαθέτουν σε κατάθλιψη και ειδικά όταν πλήττουν την αυτοεκτίμηση ενός ανθρώπου.
Η οικογένεια και οι φίλοι δρουν προστατευτικά, καθώς η κατάθλιψη είναι συχνότερη στους ανθρώπους που είναι ανύπαντροι, μοναχικοί, χωρίς υποστηρικτικό περιβάλλον.
Ποια είναι τα συμπτώματα της κατάθλιψης;
Η κατάθλιψη εμφανίζεται σε επεισόδια. Τα κύρια συμπτώματα ενός καταθλιπτικού επεισοδίου είναι η καταθλιπτική διάθεση και η απώλεια της ευχαρίστησης ή του ενδιαφέροντος. Οι ασθενείς νιώθουν «πεσμένοι», απελπισμένοι, ανάξιοι. Παρά τον έντονο ψυχικό πόνο που βιώνουν κάποιες φορές παραπονούνται ότι δεν μπορούν να κλάψουν. Η καταθλιπτική τους διάθεση είναι χειρότερη το πρωί σε σχέση με το απόγευμα. Σχεδόν το 90% των ασθενών νιώθει άγχος.
Συνοπτικά, τα συμπτώματα της κατάθλιψης είναι:
- Καταθλιπτική διάθεση
- Απώλεια ευχαρίστησης ή ενδιαφέροντος, ακόμα και για δραστηριότητες που πριν τον ευχαριστούσαν
- Διαταραχή των συνηθειών του ύπνου
- Αϋπνία (δυσκολία του ατόμου ν’ αποκοιμηθεί, συχνές αφυπνίσεις μέσα στη νύχτα ή πρώιμη αφύπνιση το πρωί)
- ή αντίθετα Υπνηλία
- Διαταραχή της διατροφής
- Απώλεια όρεξης και βάρους
- ή αντίθετα Αύξηση της όρεξης και του βάρους
- Ανησυχία, ευερεθιστότητα
- Αίσθημα κόπωσης, απώλεια της ενεργητικότητας
- Αισθήματα αναξιότητας ή απελπισίας ή υπερβολικά συναισθήματα ενοχής
- Δυσκολία στη σκέψη, στη μνήμη και στη συγκέντρωση, αναποφασιστικότητα
- Σκέψεις θανάτου ή αυτοκτονίας, απόπειρα αυτοκτονίας
Για να γίνει η διάγνωση της κατάθλιψης πρέπει να υπάρχουν τουλάχιστον 5 από αυτά τα συμπτώματα και να διαρκούν τουλάχιστον για 2 εβδομάδες (κάθε μέρα, τις περισσότερες ώρες την ημέρας).
Άλλα συμπτώματα είναι η απώλεια της σεξουαλικής επιθυμίας, οι διαταραχές της έμμηνης ρύσης στις γυναίκες, αλλά και σωματικά συμπτώματα (κεφαλαλγίες, μυαλγίες, κοιλιακά άλγη κλπ).
Τα συμπτώματα της κατάθλιψης μπορεί να επιμείνουν για καιρό με αποτέλεσμα ο άνθρωπος να δυσκολεύεται να λειτουργήσει στην καθημερινή του ζωή. Η διάγνωση της κατάθλιψης μπορεί να γίνει μόνο από εξειδικευμένο γιατρό (ψυχίατρο), ο οποίος είναι και ο αρμόδιος για να χορηγήσει την κατάλληλη θεραπεία.
Παρά τον μεγάλο ψυχικό πόνο που προκαλεί, η κατάθλιψη είναι μια πάθηση που είναι εύκολο να θεραπευτεί! Σήμερα υπάρχουν πολλές διαθέσιμες θεραπείες με αποτέλεσμα στις περισσότερες περιπτώσεις το πρόβλημα να ξεπερνιέται πλήρως και ασφαλώς. Χρειάζεται όμως να αναγνωρίσουμε εγκαίρως το πρόβλημα και να απευθυνθούμε στον ειδικό. Όσο νωρίτερα γίνει η θεραπεία, τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση.
Δυστυχώς, πολλοί καταθλιπτικοί ασθενείς δεν απευθύνονται στον ειδικό, είτε επειδή δεν συνειδητοποιούν ότι πάσχουν από μια αρρώστια που θεραπεύεται είτε επειδή ντρέπονται γι’ αυτό που τους συμβαίνει. Με αποτέλεσμα να υποφέρουν χωρίς να λαμβάνουν τη βοήθεια που χρειάζονται.
Κατάθλιψη και Αυτοκτονία
Πολλοί από τους ανθρώπους που αυτοκτονούν έχουν κατάθλιψη (σύμφωνα με τον ΠΟΥ έως και το 80%). Ο κίνδυνος αυξάνει όταν συνυπάρχει και κατάχρηση αλκοόλ.
Οι καταθλιπτικοί ασθενείς βιώνουν συναισθήματα ενοχής, αναξιότητας και απελπισίας. Βλέπουν τον εαυτό τους, τη ζωή και το μέλλον με έναν απαισιόδοξο και αρνητικό τρόπο που δεν αντικατοπτρίζει πάντα την πραγματικότητα. Συχνά πιστεύουν ότι τα προβλήματά τους είναι ανυπέρβλητα κι ότι βρίσκονται σε αδιέξοδο. Λόγω της απελπισίας και της οδύνης που νιώθουν, μπορεί να σκεφτούν την αυτοκτονία ως ένα τρόπο να σταματήσουν να υποφέρουν.
Ωστόσο, όπως αναφέραμε και προηγουμένως, η κατάθλιψη είναι μια ασθένεια που μπορεί να αντιμετωπιστεί! Σε περίπτωση που εμείς ή κάποιος δικός μας άνθρωπος εμφανίζουμε κάποια από τα συμπτώματα της κατάθλιψης θα πρέπει να απευθυνθούμε άμεσα στον ειδικό.