Αυτοκτονίες για το έτος 2019: Τα επίσημα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ
Στην δημοσίευση των στοιχείων για τις αιτίες θανάτου στην Ελλάδα, μέσα στις οποίες συμπεριλαμβάνονται οι αυτοκτονίες, προχώρησε σήμερα η Ελληνική Στατιστική Αρχή. Σύμφωνα με τα στοιχεία αυτά, τα οποία επεξεργάστηκε το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών του Κέντρου Πρόληψης Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ, καταγράφεται μείωση των αυτοκτονιών για το έτος 2019 η οποία φτάνει το 6,5 %. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των αυτοκτονιών για το 2019 ανήλθε στους 530 θανάτους έναντι του 2018 που είχαν καταγραφεί 567. Να σημειωθεί ότι από το 2012 και έπειτα παρατηρείται μία σταθεροποίηση των αυτοκτονιών σε περισσότερους από 500 θανάτους ανά έτος. Κατά τα έτη 2010 – 2019 σημειώθηκαν τουλάχιστον 5.000 αυτοκτονίες.
Οφείλουμε όπως πάντα να επισημάνουμε ότι ο συνολικός αριθμός των επίσημα καταγεγραμμένων αυτοκτονιών από τις στατιστικές υπηρεσίες ανά τον κόσμο αποτελεί μόνο την κορυφή του παγόβουνου και σε καμιά περίπτωση δεν αντικατοπτρίζει την συνολική διάσταση του προβλήματος. Η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών είναι δεδομένη σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.). Εκτιμάται πως κάθε αυτοκτονία ισοδυναμεί με τουλάχιστον 15 – 25 μη θανατηφόρες απόπειρες για τις οποίες δεν υπάρχουν καθόλου στοιχεία. Συνεπώς, οι 530 αυτοκτονίες που καταγράφηκαν επίσημα σημαίνουν σχεδόν 10.000 απόπειρες αυτοκτονίας για το ίδιο έτος και πάνω από 6.000 άτομα που βιώνουν το πένθος μίας πρόωρης απώλειας ζωής, με σαφείς κοινωνικές, οικονομικές, ψυχικές συνέπειες στις ζωές τους. Η εικόνα αυτή αποτυπώνεται και στα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών για το ίδιο έτος όπου επίσης φαίνεται ότι ο αριθμός των αυτοκτονιών είναι μεγαλύτερος από αυτόν που καταγράφηκε επίσημα καθιστώντας κατανοητό το γεγονός πως ο αντίκτυπος αυτών των θανάτων είναι πολύ μεγαλύτερος.
Η δυσκολία να εξακριβωθεί η ύπαρξη πρότερης πρόθεσης για αυτοκτονία σε περιπτώσεις θανάτων όπως π.χ. τροχαίο ατύχημα, δηλητηρίαση (αλκοόλ, φαρμακευτικές και μη ουσίες), πνιγμός (χωρίς να είναι δυνατό να καθοριστεί η υποκείμενη αιτία αυτού) σε συνδυασμό με το στίγμα που περιβάλλει την αυτοκτονία και τις πολιτισμικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες που είναι ιδιαίτερα έντονες στην χώρα μας δυσχεραίνουν τις διαδικασίες καταγραφής αυτοκτονιών και τις καθιστούν αφερέγγυες. Συχνά οι αυτοκτονίες μπορεί να καταγράφονται με διαφορετική κωδικοποίηση, με βάση το ταξινομικό ψυχιατρικό εγχειρίδιο της 10ης έκδοσης του ICD-10 (Διεθνής Στατιστική Ταξινόμηση Νόσων και Συναφών Προβλημάτων Υγείας), ως «θάνατοι ακαθορίστου προθέσεως (κωδικοί Y10-Y34), ως «άγνωστα αίτια θνησιμότητας» (κωδικοί R95-R99) ή/ και ως «βίαιοι θάνατοι» (V01-Y89) υποδηλώνοντας πως οι θάνατοι που οφείλονται σε αυτοκτονία είναι πολύ περισσότεροι από τους επίσημα καταγεγραμμένους.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛ.ΣΤΑΤ και το 2019 παρατηρείται αισθητή αύξηση στους βίαιους θανάτους που ταξινομούνται στα «εξωγενή αίτια νοσηρότητας και θνησιμότητας» και ειδικότερα στους βίαιους θανάτους (V01-Υ98) μέσα στους οποίους περιλαμβάνονται οι υποκατηγορίες «ατυχήματα», «πτώσεις» και «έκθεση σε καπνό, φωτιά και φλόγες». Ιδιαίτερα ο αριθμός του συνόλου των πτώσεων διπλασιάστηκε κατά τα έτη 2014 – 2018 κάτι το οποίο παρατηρείται και το 2019 όπου καταγράφηκαν περίπου 1000 πτώσεις έναντι του 2014 όπου είχαν καταγραφεί περίπου 400. Η διαφορά αυτή δεν θεωρείται αμελητέα και χρειάζεται διερεύνηση των αιτιών της αύξησης αυτής καθώς εγείρονται προβληματισμοί σχετικά με τον αριθμό των θανάτων που αντιστοιχεί στην πραγματικότητα σε περιστατικά αυτοκτονιών. Το ίδιο ισχύει και για κάποιες από τις υπόλοιπες υποκατηγορίες που προαναφέρθηκαν οι οποίες διαγράφουν μία ευδιάκριτη ανοδική πορεία κατά τα ίδια έτη.
Το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας έχει αναδείξει σταθερά το ζήτημα της υποκαταγραφής των αυτοκτονιών δεδομένου ότι η ανάπτυξη δράσεων για την πρόληψη της αυτοκτονίας εξαρτάται σημαντικά από τις ακριβείς διαδικασίες καταγραφής και αποτύπωσης των θανάτων. Η ακριβής πιστοποίηση των αιτιών θανάτου από τους αρμόδιους επιστήμονες και η διεξοδική διερεύνηση των εξωτερικών αιτιών και λογικών ακολουθιών των γεγονότων που οδήγησαν σε αυτόν (π.χ. ύπαρξη προηγούμενων αποπειρών, αυτοτραυματισμών, σημειωμάτων αυτοκτονίας, προηγούμενη συμπεριφορά κλπ.) μπορεί να σταθεί αρωγός στην δημιουργία και εφαρμογή αξιόπιστων διαδικασιών καταγραφής και αποτύπωσης των θανάτων το οποίο συνιστά πρωτεύον συστατικό ανάπτυξης δράσεων και ανάληψης στρατηγικών πρωτοβουλιών σε επίπεδο προληπτικών παρεμβάσεων.
Τέλος, η πρόληψη της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών απαιτούν την ανάληψη στρατηγικών πρωτοβουλιών σε όλα τα επίπεδα της κοινωνικής πολιτικής, της πολιτικής της υγείας, της εργασίας και συνεπώς η ανάγκη θεμελίωσης μιας εθνικής στρατηγικής πρόληψης της αυτοκτονίας που θα αντανακλά τις νέες ανάγκες και βασικές προτεραιότητες του πληθυσμού συνιστά μείζον ζήτημα προστασίας της ανθρώπινης ζωής και προάσπισης του δικαιώματος της υπόστασής της σε ένα πλαίσιο ψυχικής υγείας.
Το σύστημα ερευνητικής καταγραφής της ΚΛΙΜΑΚΑ και του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, θα προχωρήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα στην παρουσίαση αναλυτικών στοιχείων για τις αυτοκτονίες με σχετικά δεδομένα από την ΕΛ.ΣΤΑΤ. όπως και των στοιχείων που προέρχονται από τις καταγραφές του Παρατηρητηρίου για το ίδιο έτος, πηγές των οποίων αποτελούν, εκτός των άλλων, ψυχολογικές αυτοψίες επιζώντων αυτοκτονίας, κλήσεις στην Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 και δεδομένα από εξυπηρετούμενους του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας.