Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας
Στην διεθνή βιβλιογραφία στο πεδίο της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, υπάρχει o όρος «το παράδοξο του φύλου» αναφορικά με την αυτοκτονία: Ενώ σε παγκόσμιο επίπεδο οι άντρες είναι αυτοί που σημειώνουν τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών (2 με 3 φορές περισσότερο από ότι οι γυναίκες), οι γυναίκες πραγματοποιούν περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας (1,5 με 2 φορές περισσότερο από ότι οι άντρες). Το δεδομένο αυτό, αλλάζει μόνο για την Κίνα όπου φαίνεται ότι, αντίθετα, οι νεαρές γυναίκες που διαβιούν σε αγροτικές περιοχές αυτοκτονούν περισσότερο από ότι οι άντρες (σε ποσοστό που υπολογίζεται έως και 25% περισσότερο).
Παγκοσμίως, τα υψηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών για τις γυναίκες καταγράφονται στην χώρα του Λεσότο της Ν. Αφρικής και στην Γουιάνα της Ν. Αμερικής. Παρά τα χαμηλότερα ποσοστά αυτοκτονιών που καταγράφονται από τις γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες, φαίνεται ότι ,σε γενικές γραμμές, οι αυτοκτονίες των γυναικών αυξάνονται με γρηγορότερους αριθμούς καθώς υπολογίζεται ότι σε βάθος 20ετίας (έτη 1999 – 2019) στην Αμερική οι θάνατοι αυξήθηκαν κατά 50% σε σύγκριση με των αντρών όπου η αύξηση αυτή εκτιμάται ότι ήταν γύρω στο 26%. Επιπρόσθετα, κατά τα έτη 2020 – 2021 παρατηρήθηκε αύξηση των αυτοκτονιών των γυναικών στην Ιαπωνία παρά την μείωση του συνολικού αριθμού των θανάτων στον γενικό πληθυσμό.
Τα ίδια στοιχεία σχετικά με την αντιπροσώπευση των αντρών στην πλειοψηφία των αυτοκτονιών ισχύουν και για την Ελλάδα, σύμφωνα με τα δεδομένα του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών της ΚΛΙΜΑΚΑ. Παρά τα χαμηλά ποσοστά, φαίνεται ότι σε βάθος 10ετίας (έτη 2010 – 2020) οι αυτοκτονίες των γυναικών διπλασιάστηκαν, ενώ κατά τα έτη 2015 – 2020 παρατηρήθηκαν σημαντικές αυξήσεις των αυτοκτονιών στην ηλικιακή ομάδα των 75 – 79 ετών όπως και στις νεαρές ηλικίες από 15 – 19 ετών και 20 – 24. Η πλειοψηφία των θανουσών προέρχονταν κυρίως από τις επαρχιακές πόλεις (Κρήτη, Νότιο Αιγαίο, Ήπειρος) ενώ οι κυριότερες μέθοδοι αυτοκτονίας που χρησιμοποιήθηκαν ήταν κατά σειρά η πτώση, ο απαγχονισμός και η αυτό-δηλητηρίαση.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που έχουν διερευνηθεί σε σχέση με την αυτοκτονικότητα των γυναικών. Ο κυριότερος εξ αυτών αφορά την ύπαρξη συναισθηματικών διαταραχών, όπως και στους άντρες, με συχνότερη την κατάθλιψη η οποία αποτελεί τον ισχυρότερο παράγοντα κινδύνου για αυτοκτονία. Εκτιμάται ότι οι γυναίκες αντιμετωπίζουν διπλάσιο κίνδυνο να νοσήσουν με κατάθλιψη από ότι οι άντρες, ωστόσο είναι πιο πιθανό να απευθυνθούν σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας για βοήθεια σε σύγκριση με τους τελευταίους όπου η ασθένεια αυτή συχνά υποδιαγιγνώσκεται.
Τα τελευταία χρόνια γίνεται λόγος για τις ορμονικές και βιολογικές αλλαγές που κινητοποιούν ή επιδεινώνουν την αυτοκτονικότητα στις γυναίκες σε κρίσιμες περιόδους όπως η περιγεννητική (ο χρόνος κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης έως και τον πρώτο χρόνο μετά την κύηση), η εμμηνόπαυση και οι κύκλοι της έμμηνου ρύσης.
Η αυτοκτονία αποτελεί την κυριότερη αιτία θανάτου στις γυναίκες που πάσχουν από επιλόχειο κατάθλιψη (καταθλιπτική συμπτωματολογία που εμφανίζεται λίγες μέρες μετά τον τοκετό έως και 1 χρόνο μετά την κύηση) η οποία πλήττει έως και το 15% των γυναικών. Ο κίνδυνος αυτός αυξάνεται όταν υπάρχει προηγούμενο ψυχιατρικό ιστορικό έως και 70%. Οι γυναίκες με επιλόχειο κατάθλιψη χρησιμοποιούν περισσότερο βίαιες μεθόδους αυτοκτονίας ενώ ο κίνδυνος θανάτου είναι σημαντικά υψηλός τόσο για τις ίδιες όσο και για το βρέφος καθώς αυξάνεται σημαντικά η πιθανότητα της επεκτεινόμενης αυτοκτονίας (αυτοκτονία της μητέρας μαζί με το βρέφος).
Υπολογίζεται ότι το 50% των γυναικών με προβλήματα ψυχικής υγείας κατά την περιγεννητική περίοδο δεν λαμβάνουν την απαραίτητη φροντίδα καθώς ο αυτοκτονικός κίνδυνος τείνει να υποεκτιμάται από τις υπηρεσίες υγείας.
Ακόμη, υπολογίζεται ότι έως και το 90% των γυναικών παρουσιάζουν αλλαγές στην συναισθηματική διακύμανση (θλίψη, ευερεθιστότητα, δυσκολία στην συγκέντρωση, άγχος κ.α.) οι οποίες εμφανίζονται το διάστημα πριν την έναρξη της εμμήνου ρύσης και ποικίλουν από ήπιες αλλαγές στην καθημερινότητά τους έως σοβαρές (σκέψεις αυτοκτονίας, μείζονα καταθλιπτική διάθεση, κοινωνική απόσυρση, επιδείνωση ήδη υπαρχόντων ψυχικών προβλημάτων κ.α.) οι οποίες τις καθιστούν ευάλωτες στην εκδήλωση αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς εάν δεν ληφθεί η κατάλληλη θεραπευτική αντιμετώπιση. Επιπρόσθετα, ο κίνδυνος της αυτοκτονίας ελλοχεύει και κατά το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί από την έναρξη ως την σταδιακή παύση της εμμήνου ρύσης σε γυναίκες από 40 ετών και άνω καθώς ,πολλές φορές, η ύπαρξη ψυχικών προβλημάτων που συνδέονται με την αυτήν προηγείται αυτών της εμμηνόπαυσης και μπορούν να εμφανιστούν έως και πέντε χρόνια πριν από την έναρξή της.
Δεδομένου και του γεγονός ότι οι γυναίκες αποτελούν κατά 60% με 70% την πλειοψηφία των χρηστών των υπηρεσιών του Κέντρου Πρόληψης της Αυτοκτονίας και των καλούντων στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 της ΚΛΙΜΑΚΑ, κρίνουμε και με βάση την πολυετή κλινική μας εμπειρία, την αναγκαιότητα της ολοκληρωμένης κάλυψης των αναγκών ψυχικής υγείας των γυναικών σε επίπεδο δημόσιας υγείας μέσω της εξάλειψης της κοινωνικής ανισότητας και την παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών υγείας προς εκείνες. Για παράδειγμα, η διερεύνηση της παρουσίας καθώς και η αξιολόγηση του αυτοκτονικού ιδεασμού σε γυναίκες κατά την περιγεννητική περίοδο καθώς και σε γυναίκες με διαταραχές της διάθεσης και δυσχέρειας της λειτουργικότητας κατά την διάρκεια των κύκλων της εμμήνου ρύσης όπως και κατά το διάστημα της εμμηνόπαυσης στο πλαίσιο ενός προσυμπτωματικού ελέγχου ψυχικής υγείας οφείλει να είναι απαραίτητο κομμάτι μιας ολοκληρωμένης παροχής φροντίδας προς αυτές από τις υπηρεσίες υγείας.
