Σύγκριση Ελλάδος και χωρών του εξωτερικού ανάμεσα στις αυτοκτονίες και τους θανάτους από τυχαίες ή απροσδιόριστες πτώσεις: Βουλγαρία και Ρουμανία
To Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών έχει ξεκινήσει μία σειρά συγκριτικών μελετών των επίσημα καταγεγραμμένων θανάτων ως αυτοκτονίες και των επίσημα καταγεγραμμένων θανάτων που οφείλονται σε τυχαία ή απροσδιόριστη πτώση για τα έτη 2014 – 2018 ανάμεσα στην Ελλάδα και σε χώρες του εξωτερικού με παρόμοιους δείκτες αυτοκτονίας, παρόμοιο πληθυσμό ή παρόμοια πολιτισμικά χαρακτηριστικά. Ως αφετηρία της ανάλυσης αυτής στάθηκε η παρατήρηση της αισθητής αύξησης της καταγραφής των βίαιων θανάτων που ταξινομούνται στα «εξωγενή αίτια νοσηρότητας και θνησιμότητας» (V01-Υ98) όπου περιλαμβάνονται, εκτός των άλλων, οι θάνατοι των οποίων η αίτια έχει αποδοθεί ως οφειλόμενη σε «τυχαία ή απροσδιόριστη πτώση».
Πιο συγκεκριμένα ο αριθμός των θανάτων που έχουν λάβει την κωδικοποίηση «Πτώση» (W00 – W19) έχει διπλασιαστεί κατά την τετραετία 2014 – 2018 στην Ελλάδα, ενώ ο δείκτης θνησιμότητας λόγω αυτοκτονίας παραμένει, σε γενικές γραμμές, σταθερός κατά την ίδια χρονική περίοδο.
Ο σκοπός του παρόντος άρθρου είναι η σύγκριση των αδρών δεικτών θνησιμότητας των θανάτων που καταγράφονται επίσημα ως αυτοκτονίες και των δεικτών των θανάτων που καταγράφονται επίσημα ως τυχαίες και απροσδιόριστες πτώσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες των Βαλκανίων όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία.
Οι συγκρίσεις έγιναν ανάμεσα τις καταγεγραμμένες πτώσεις της κάθε χώρας με αυτές της Ελλάδος, με τον αριθμό των αυτοκτονιών, το φύλο και την ηλικία των αυτοχείρων.
Όπως φαίνεται και από τα παρακάτω γραφήματα, οι θάνατοι που έχουν καταγραφεί ως πτώσεις στην Ελλάδα ξεπερνούν τους αντίστοιχους θανάτους στην Ρουμανία και την Βουλγαρία η οποία ήταν ιδιαίτερα αισθητή κατά την διετία 2017 – 2019. Αυτό έχει παρατηρηθεί σχεδόν με όλες τις χώρες στις οποίες έχει διεξαχθεί η συγκριτική μελέτη έως και σήμερα.
Σε σχέση με το φύλο, ακολουθεί η ίδια εικόνα για τους άντρες όπου οι αυτοκτονίες σε όλες τις χώρες ξεπερνούν τους θανάτους που οφείλονται σε πτώση. Οι άντρες στην Ρουμανία σημειώνουν τους υψηλότερους δείκτες αυτοκτονιών και τυχαίων ή απροσδιόριστων πτώσεων σε σχέση με την Βουλγαρία και την Ελλάδα εκτός από τα έτη 2017-2019 όπου οι πτώσεις αντρών στην Ελλάδα ξεπερνούν της Βουλγαρίας. Όσον αφορά τις γυναίκες, οι δείκτες των τυχαίων ή απροσδιόριστων πτώσεων, στην Βουλγαρία και την Ρουμανία βρίσκονται στα ίδια επίπεδα ανάμεσα στις δύο αυτές χώρες ενώ δείκτες πτώσεων των γυναικών στην Ελλάδα ξεπερνούν τους δείκτες πτώσεων της Ρουμανίας και Βουλγαρίας.
Τέλος, όσον αφορά τις ηλικίες, οι περισσότεροι θάνατοι που έχουν λάβει την κωδικοποίηση της «πτώσης» εντοπίζεται στις ηλικίες των 85 και άνω για όλες τις χώρες.
Σε σχέση με τις αυτοκτονίες, για όλες τις χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδος, οι καταγεγραμμένες πτώσεις ξεπερνούν τους θανάτους που έχουν κωδικοποιηθεί ως αυτοκτονίες. Σε σχέση με την Βουλγαρία παρατηρείται αισθητή διαφορά σε σχέση με την Ελλάδα κατά τα έτη 2014 – 2019 σε σχέση με τους θανάτους των οποίων η αιτιολογία καταγράφεται ως «τυχαία ή απροσδιόριστη» στην συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα με την χώρα μας να καταγράφει πολύ υψηλότερους αριθμούς σε σχέση με την γείτονα χώρα. Το ίδιο παρατηρείται και σε σχέση με την Ρουμανία.
Εν κατακλείδι, για μία ακόμη φορά με βάση τα έως τώρα δεδομένα, η Ελλάδα παρουσιάζει σημαντική αυξητική τάση στον καταγεγραμμένο αριθμό θανάτων που κωδικοποιούνται ως «τυχαίες ή απροσδιόριστες πτώσεις» κατά τα έτη 2014 – 2018 ενώ ο αριθμός των θανάτων που κωδικοποιούνται ως αυτοκτονίες παραμένει σταθερός κάτι το οποίο δεν παρατηρείται σε χώρες του εξωτερικού με παρόμοιους δείκτες αυτοκτονίας όπως η Ρουμανία και η Βουλγαρία.
Η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών αποτελεί δεδομένο για την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα. Η αποτύπωση των διαφορών ανάμεσα στον τρόπο καταγραφής των αυτοκτονιών και των θανάτων που οφείλονται σε άλλες αιτίες και είναι πιθανό να υπάρχει πρότερη αυτοκτονική πρόθεση τόσο στην χώρα μας όσο και σε χώρες του εξωτερικού είναι κρίσιμης σημασίας για τον περιορισμό της υποκαταγραφής, της παραγωγής αξιόπιστων δεδομένων και της ανάπτυξης και εφαρμογής τεκμηριωμένων και αποτελεσματικών παρεμβάσεων πρόληψης της αυτοκτονίας. Δεδομένων των ανωτέρω, κατευθύνσεις όπως η ακριβής πιστοποίηση των αιτιών θανάτου από τους αρμόδιους επιστήμονες με την αναγραφή της εξωτερικής αιτίας σε βίαιους ή/και αιφνίδιους θανάτους (π.χ. σε τροχαία, πτώσεις, πνιγμός σε θάλασσα, πυρκαγιά σε σπίτι κ.α.) πέραν της καταγραφής της φύσης του τραύματος (π.χ. κάκωση, δηλητηρίαση κλπ) μπορεί να σταθεί πολύ σημαντικός αρωγός.
Προς αυτήν την κατεύθυνση, η συμπερίληψη της ψυχολογικής αυτοψίας σε περιστατικά όπου σχεδόν σε παγκόσμιο επίπεδο υποκρύπτεται ένας μη αμελητέος αριθμός αυτοκτονιών μπορεί να λειτουργήσει καταλυτικά στην εφαρμογή έγκαιρων προληπτικών παρεμβάσεων και της προστασίας της ζωής των ευάλωτων πληθυσμών.
Κατσαδώρος Κυριάκος, Ψυχίατρος και Επιστημονικός Διευθυντής της ΚΛΙΜΑΚΑ
Ζαφειροπούλου Δήμητρα, Ψυχολόγος – Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
Πλουμή Βασιλική – Στατιστικολόγος, Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας