Όταν κάποιος που αγαπάς, αυτοκτονεί
Οι πρώτες στιγμές, οι πρώτες ώρες, οι πρώτες ημέρες, τα πρώτα χρόνια μετά την απώλεια ενός ατόμου που αγαπάς…
Το παρακάτω κείμενο έχει γραφτεί με τη βοήθεια επιζώντων – συγγενών, φίλων, συντρόφων αυτοχείρων.
Το ταξίδι ενός επιζώντα αυτοκτονίας, μετά την απώλεια ενός σημαντικού, αγαπημένου προσώπου, μπορεί να είναι βασανιστικά επίπονο, καταστροφικό και τραυματικό. Το στίγμα, τα πολιτισμικά, θρησκευτικά και κοινωνικά ταμπού που συνδέονται με την αυτοκτονία κάνουν αυτό το ταξίδι ακόμα πιο δύσκολο. Δυστυχώς, σύμφωνα με τις εμπειρίες πολλών επιζώντων, και η ελληνική γραφειοκρατία επιβαρύνει τις συνολικές επιπτώσεις της αυτοκτονίας στους επιζώντες.
Η κατανόηση και η γνώση των σχετιζόμενων με την αυτοκτονία παραγόντων θα βοηθήσουν τον επιζώντα στο δρόμο της αποκατάστασης και θα καταστήσουν την εμπειρία λιγότερο αποδιοργανωτική και τρομακτική. Παράλληλα, η πρακτική υποστήριξη, πέραν την ψυχολογικής και συναισθηματικής θα διευκολύνει την αντιμετώπιση του περιστατικού.
Πολλοί από τους θανάτους μπορεί να ήταν αναμενόμενοι, αλλά οι περισσότεροι επιζώντες αντιμετωπίζουν ένα θάνατο απρόσμενο και συχνά βίαιο. Ο αντίκτυπος του θανάτου ενός αυτόχειρα έχει πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις. Αν και όλοι όσοι είχαν σχέση με το άτομο θα βιώσουν την απώλεια, η φροντίδα των άμεσων οικείων συχνά επισκιάζει τις ανάγκες άλλων κοντινών προσώπων. Αν η οικογένεια και οι φίλοι μπορούν να συσπειρωθούν για να μοιραστούν τα συναισθήματά τους και να αλληλοϋποστηριχθούν κατά τη διάρκεια του πένθους, η προσαρμογή στην κατάσταση μετά την αυτοκτονία θα είναι ευκολότερη.
Ενώ το πένθος είναι μία «φυσιολογική» διαδικασία για τα άτομα, ο θάνατος αγαπημένου προσώπου από αυτοκτονία, γενικά δε βιώνεται ως «φυσιολογικό», παρόλο που η αυτοκτονία είναι μία κοινή αιτία θανάτου.Οι ανάγκες των πενθούντων αυτοχείρων είναι πολλές και μπορεί να είναι ιδιαιτέρως πολύπλοκες.Η αυτοκτονία, όπως η ανθρωποκτονία και ο θάνατος από ατύχημα, γενικά θεωρούνται ως μη φυσικός θάνατος, και μπορεί να είναι τρομακτική. Επίσης, λόγω του ότι η αυτοκτονία συχνά λαμβάνει χώρα στο σπίτι, ο επιζών μπορεί να έχει βρει το πτώμα του αγαπημένου προσώπου. Η ψυχική οδύνη, οι αναβιώσεις (flashbacks) και ψευδαισθήσεις, σαν αποτέλεσμα της μεθόδου που διάλεξε ο αυτόχειρας, θα συνοδεύουν συχνά τον επιζώντα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η επαγγελματική βοήθεια είναι συχνά απαραίτητη, αλλά και η συνολική υποστήριξη σε μία σειρά πρακτικών ζητημάτων.
Οι ομάδες επιζώντων αυτοκτονίας (survivors’groups)είναι ομάδες υποστήριξης και αυτοβοήθειας για άτομα που αγαπημένο τους πρόσωπο έχει αυτοκτονήσει. Οι επιζώντες συχνά βιώνουν σημαντικές αλλαγές στα αξιακά τους συστήματα και στις πεποιθήσεις τους, αντιμετωπίζοντας ένα συνεχές «γιατί;», το στίγμα, μία σειρά συναισθηματικών και πρακτικών προβλημάτων. Οι ομάδες επιζώντων βοηθούν τα άτομα να αναπτυχθούν παράλληλα με τις αλλαγές που αντιμετωπίζουν και αποτελούν ένα ουσιαστικό, ζωτικής σημασίας βήμα για την ένταξη του αυτόχειρα στον «απολογισμό ζωής» των επιζώντων και στην προσαρμογή τους στις νέες συνθήκες.
Αν είσαι γονέας, σύζυγος, σύντροφος, αδελφός-η, σύζυγος, κόρη, γιος, φίλος/-η, συνάδελφος, γείτονας, συγγενής … και έχει αυτοκτονήσει κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο, πενθείς, πονάς, ίσως δε σε ενδιαφέρει αν θα συνεχίσεις να ζεις. Πώς το έκανε αυτό; Γιατί; Μπορούσες να έχεις κάνει κάτι για να προλάβεις αυτόν τον πρόωρο θάνατο; Πώς θα ανταπεξέλθεις; Είναι κάποια από τα βασανιστικά ερωτήματα που σε ταλαιπωρούν.
Η βοήθεια και η υποστήριξη μπορούν να προκύψουν από διάφορες πηγές.Η κάθε πηγή ή επαφή μπορεί να διαδραματίσει ένα σημαντικό ρόλο, βοηθώντας την ατομική εμπειρία της φυσιολογικής διαδικασίας πένθους.Η αναζήτηση βοήθειας, θα πρέπει να θεωρείται από τους επιζώντες ως δύναμη και όχι ως αδυναμία.
Τι να περιμένεις
Όλοι είμαστε «ερασιτέχνες» στην απώλεια, στο θάνατο και δεν υπάρχει ο «ενδεδειγμένος» τρόπος πένθους. Δεν είναι όλες οι αντιδράσεις και τα συναισθήματα των ανθρώπων τα ίδια, αλλά μπορεί να βιώνεις τα παρακάτω:
Συναισθήματα
Μπορείς να νιώθεις θλιμμένος-η, μουδιασμένος-η, θυμωμένος/-η, ανακουφισμένος/-η, ένοχος/-η, μόνος/-η, φοβισμένος/-η ή αβοήθητος/-η. Αυτά τα συναισθήματα έρχονται και φεύγουν και δεν έχουν κάποια συγκεκριμένη ακολουθία.
Σωματικά Συμπτώματα
Μπορεί να αισθάνεσαι περισσότερο κουρασμένος/-η απ’ ότι συνήθως, ωστόσο να μην μπορείς να κοιμηθείς. Μπορεί να έχεις, επίσης, πολύ «ζωντανά» όνειρα. Πιθανώς έχει αλλάξει η όρεξη σου για φαγητό και έχεις μειωμένη ενεργητικότητα. Ενδεχομένως δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς και το μυαλό σου είναι «αλλού».
Σκέψεις
Πιθανώς σκέφτεσαι πολύ συχνά την απώλεια και τα γεγονότα που οδήγησαν σ’ αυτή. Είναι φυσιολογικό να αναρωτιέσαι τι θα μπορούσε να είχε γίνει διαφορετικά. Παρά το ότι γνωρίζεις ότι το αγαπημένο σου πρόσωπο πέθανε, μπορεί να το «ξεχνάς» για λίγο, ίσως συχνότερα όταν ξυπνάς. Ίσως φαντάζεσαι ότι τον/την είδες ή ότι έχει κάποια είδους επικοινωνία μαζί του/της. Αυτές οι σκέψεις μπορεί να είναι δυσβάσταχτες ή ακόμη και τρομακτικές μερικές φορές. Τα συναισθήματα και τα σωματικά συμπτώματα του πένθους είναι πιθανό να σε κάνουν να αναρωτιέσαι αν πενθείς με το «σωστό» τρόπο ή ακόμα και αν έχεις τρελαθεί.
Κοινωνικές αλλαγές
Ίσως χρειάζεσαι περισσότερο χρόνο μόνος/-η ή αντίθετα να έχεις την ανάγκη να μιλάς για την απώλεια σου συνέχεια. Ίσως ψάχνεις ανθρώπους που μπορούν να σε καταλάβουν και αποστασιοποιείσαι από άτομα που δε σε βοηθούν. Ίσως απογοητευθείς ή εκπλαγείς από το ποιος/-α τελικά μπορεί να σε υποστηρίξει και ποιος όχι.
Πνευματικές-θρησκευτικές αγωνίες
Πιθανώς σε βασανίζουν ερωτήματα σχετικά με το νόημα της ζωής, τη σχέση σου με τη θρησκεία και τις πεποιθήσεις σου σχετικά με τη ζωή μετά το θάνατο.
Ακόμα και αν σου φαίνεται αδιανόητο, κατά το αρχικό χρονικό διάστημα του πένθους, όσο περνάει ο καιρός θα βρεις δυνάμεις και δυνατότητες μέσα σου που δεν ήξερες καν ότι έχεις. Ακόμα και όταν παλεύουμε με το πένθος, μπορούμε να μάθουμε πώς εξελισσόμαστε μαζί με αυτό.
Αν κάποιο αγαπημένο σου πρόσωπο αυτοκτόνησε κάλεσε στο 1018 – Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία.
Στο επόμενο άρθρο θα αναφερθούμε στα πρακτικά ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίσεις μετά από μία αυτοκτονία.