Ο Κυριάκος Κατσαδώρος για την Παγκόσμια ημέρα Επιζώντων από Αυτοκτονία
Κυριάκος Κατσαδώρος, Επιστημονικός Διευθυντής του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
«Σήμερα, δέκα χρόνια μετά περίπου από την έναρξη λειτουργίας του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ, ήθελα να μοιραστώ μαζί σας ένα μικρό μέρος των πλουσίων αλλά και συναισθηματικά φορτισμένων εμπειριών που βίωσα όχι μόνο εγώ, αλλά όλοι οι συνάδελφοι του Κ.Η για την Αυτοκτονία.
Θα αναφερθώ σύντομα στη 18η Νοεμβρίου ώστε να καταλάβουμε όλοι, ακόμη και αυτοί που δεν έχουν άμεση σχέση, τι είναι επιζώντες.
Οι επιζώντες της αυτοκτονίας είναι μέλη της οικογένειας και φίλοι, οι οποίοι βιώνουν την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου λόγω αυτοκτονίας.
Η απώλεια και ο πόνος στην περίπτωση της αυτοκτονίας, φαίνεται να έχει ορισμένα μοναδικά χαρακτηριστικά που τον διακρίνουν από τον πόνο της απώλειας ενός προσώπου που οφείλεται σε άλλα αίτια.
Η Αμερικανική Ψυχιατρική Ένωση θεωρεί ότι το τραύμα που προκύπτει από την απώλεια ενός προσώπου από αυτοκτονία είναι ένα καταστροφικό γεγονός, που εύστοχα πολλοί το συγκρίνουν με την εμπειρία στρατοπέδου συγκέντρωσης της Ναζιστικής Γερμανίας.
Στην Ελλάδα, υπάρχουν περίπου 600 αυτοκτονίες κάθε χρόνο, ενώ εκτιμάται ότι υπάρχουν περίπου 5.000 επιζώντες, ανεβάζοντας τον αριθμό στα χρόνια της οικονομικής μας κρίσης των επιζώντων σε περίπου 25.000. Παγκοσμίως 800.000 αυτοκτονίες, αντιστοιχούν με 7.000.000 επιζώντες.
Σε αυτό τον πληθυσμό αναφέρεται η 18η Νοεμβρίου.
Μια ομάδα μεγάλη και αόρατη τις περισσότερες φορές, που το στίγμα, ο πόνος, η ντροπή, κινητοποιούν εξατομικευμένους μηχανισμούς σε διαφορετικές στιγμές, έχοντας την δύναμη να καταστρέψουν ολόκληρες οικογένειες, με πολλούς τρόπους, με περισσότερα κρούσματα θανάτων από αυτή την αιτία, και σίγουρα τίποτε δεν μπορεί να είναι όπως ήταν πριν…
Οι επιπτώσεις στους επιζώντες, στις οικογένειες, αλλά και την κοινωνία δεν έχουν αξιολογηθεί ακόμα.
Οι επιζώντες είναι η μεγαλύτερη κοινότητα των θυμάτων στον τομέα της ψυχικής υγείας που σχετίζονται με την αυτοκτονία (Shneidman, 1972).
Ο στόχος της Παγκόσμιας Ημέρας Επιζώντων της Αυτοκτονίας είναι να επιτραπεί σε αυτούς τους ανθρώπους που έχουν χάσει έναν δικό τους από αυτοκτονία να μπορούν να συμμετέχουν σε συναντήσεις, σε ενώσεις και ομάδες, να επικοινωνούν και να μοιράζονται μεταξύ τους εμπειρίες, προκειμένου να αυξηθεί η ευαισθητοποίηση και η κατανόηση για τη σημασία του πένθους από αυτοκτονία, να δημιουργηθούν υπηρεσίες υποστήριξης, όπως δημιουργία εθελοντικών δικτύων που θα λειτουργούν σε όλη τη χώρα, ενδυναμώνοντας την ανθεκτικότητα τους, γνωρίζοντας ότι ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία ακόμη και σήμερα το θέμα «αυτοκτονία» θεωρείται ταμπού.
Οι συνάδελφοι και συνεργάτες μου όλα αυτά τα χρόνια, σε διαφορετικές στιγμές μοιράστηκαν, βίωσαν, αντιμετώπισαν τον ανθρώπινο πόνο σε όλες τις διαστάσεις του.
Ανθρώπινες εμπειρίες ακραίες και δύσκολες, όπως η πρόσβαση στον πόνο αυτών των ατόμων, που έχουν την τάση να αποφεύγουν κάθε επαφή στα πρώτα στάδια της θλίψης.
Η επισκεψιμότητα στο Κ.Η. δεν είχε διακρίσεις σε ηλικίες από 15 έως 85, άνδρες και γυναίκες από όλη την Ελλάδα. Καταλαβαίναμε από τις εκφράσεις, ή τα ανέκφραστα πρόσωπά τους τον πόνο, ή το θυμό, την απελπισία τους, ή ακόμα και τις ενοχές τους. Οι περισσότεροι από αυτούς κουρασμένοι και άυπνοι με πρόσωπα αυστηρά, πολλές φορές με θυμό μας έλεγαν «Μα τι μπορείτε να κάνετε εσείς για μένα;»…
Η προσωπικότητα του ατόμου, οι πεποιθήσεις οι αξίες, οι προηγούμενες εμπειρίες, το είδος της συγγένειας με τον αυτόχειρα, το κοινωνικό δίκτυο, είναι παράγοντες που επηρέαζαν τη χρονική διαδικασία και το είδος του πένθους.
Το γεγονός ότι αντιμετωπίζαμε μια απώλεια που δεν προβλεπόταν, η οποία αφήνει πολλά ερωτήματα σχετικά με ένα «γιατί» και το τι θα μπορούσε να είχε γίνει για να μην συμβεί η αυτοκτονία επαναλαμβανόταν συνεχώς, τυλίγοντας τα άτομα αυτά σε ένα φαύλο κύκλο μαρτυρίου.
Λέγεται ότι μόνο το ένα τέταρτο των ατόμων που υποφέρουν από τις τραυματικές εμπειρίες ζητούν βοήθεια και πολλοί δεν έρχονται γιατί δεν έχουν εμπιστοσύνη στις άμεσες παρεμβάσεις.
Μάθαμε για «καταραμένα πηγάδια» σε όλη την Ελλάδα όπου ανά 20-30 χρονιά αυτοκτονεί κάποιος από την οικογένεια, μάθαμε για αυτοκτονίες που πέρασαν σαν δυστυχήματα…
Μάθαμε για θανάτους της τρίτης ηλικίας που ήταν αυτοκτονίες, για συγγενείς που αν και γνώριζαν τον κίνδυνο, αδιαφορούσαν για την αγωγή του αρρώστου ανθρώπου τους, για καταθλιπτικούς και σχιζοφρενείς που είχαν επίσημα πρόσφατη άδεια κυνηγητικού όπλου, για ασθενείς που αντί για φάρμακα έκαναν μόνο ψυχοθεραπεία, αλλά και ψυχαναλυτικές ερμηνείες σε απαγχονισμούς και πτώσεις σε αυτοκτονικούς ασθενείς …
Θα προσπαθήσω να κλείσω με μια «θετική εμπειρία». Πολλές φορές η απώλεια και οι τραυματικές- καταστροφικές εμπειρίες μπορεί να ανοίξουν πραγματικά το δρόμο για αλλαγές που βελτιώνουν την ποιότητα ζωής των επιζώντων.
Αυτές οι Παγκόσμιες μέρες στην πατρίδα μας περνούν έτσι απλά, όπως και τόσα άλλα και… ξεχνιούνται και τόσο εύκολα.
Σήμερα και κάθε σήμερα θα συμβούν στην χώρα μας 2 αυτοκτονίες, 15-20 απόπειρες και θα προστεθούν στους χιλιάδες επιζώντες 10-12 άτομα.»