Η εποχικότητα και η ημερήσια κατανομή των αυτοκτονιών στην Ελλάδα κατά τα έτη 2019 – 2022: Στοιχεία από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ
Η σχέση της αυτοκτονικότητας με βιοκλιματικούς παράγοντες έχει διερευνηθεί εκτενώς ανά καιρούς στο πεδίο έρευνας της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών. Στις περισσότερες χώρες του κόσμου, έχει φανεί πως ο αριθμός των αυτοκτονιών αυξάνεται κάνοντας ένα «πικ» κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες. Ακόμη λιγότερες μελέτες σε παγκόσμια κλίμακα έχουν εξετάσει την διακύμανση του αριθμού των αυτοκτονιών ανά ημέρα της εβδομάδος. Σε κάποιες έχει διαπιστωθεί ότι οι περισσότερες αυτοκτονίες σημειώνονται στην αρχή της εβδομάδας σε σύγκριση με τις υπόλοιπες μέρες ενώ σε άλλες δεν έχει διαπιστωθεί ένα συγκεκριμένο μοτίβο.
Σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να παρουσιαστούν τα στοιχεία των αυτοκτονιών όπως καταγράφηκαν από το Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας και να διερευνηθεί η διακύμανση ανά εποχή και ανά ημέρα της εβδομάδας ανά έτος από το 2019 και έπειτα και να διαπιστωθούν τυχόν διαφορές σε σύγκριση με την περίοδο της πανδημίας.
Όπως φαίνεται και από το παρακάτω γράφημα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών της ΚΛΙΜΑΚΑ, καταγράφεται και στην χώρα μας αύξηση των αυτοκτονιών κατά την διάρκεια των ανοιξιάτικών και θερινών μηνών τόσο κατά το διάστημα πριν όσο και μετά την πανδημία COVID-19. Αυτό που παρουσιάζει ενδιαφέρον είναι το γεγονός πως κατά την διάρκεια της πανδημίας το έτος 2020 και 2021 διαφοροποιείται ελάχιστα η εικόνα καθώς καταγράφεται το ίδιο μοτίβο αλλά με μικρότερους αριθμούς ενώ για το 2020 η κορύφωση των αυτοκτονιών παρατηρείται τους καλοκαιρινούς μήνες, περίοδο όπου είχαν αρθεί τα μέτρα προστασίας κατά του κορωνοϊού. Σε σχέση με τις ημέρες της εβδομάδος, παρατηρείται ότι το έτος 2019, 2020 και 2021 καταγράφεται αύξηση των αυτοκτονιών στην αρχή της εβδομάδος και συγκεκριμένα τις ημέρες Δευτέρα και Τρίτη.
Διάφοροι νευροβιολογικοί, γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες έχουν συνδεθεί με τις ανωτέρω εποχιακές και χρονικές παραμέτρους σε σχέση με την αυτοκτονικότητα. Οι επικρατέστερες, όσον αφορά την εποχιακή διακύμανση, σχετίζονται με την εμφάνιση υποτροπών σε ασθενείς με συναισθηματικές διαταραχές (μείζονα κατάθλιψη και διπολική διαταραχή) κατά τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες, με την έκθεση στην ηλιοφάνεια καθώς και με την παρατήρηση της διαφοροποίησης ανά εποχή του μηχανισμού δέσμευσης των σεροτονινεργικών μεταφορέων που σχετίζονται με την σεροτονινεργική διαβιβαση η ανισσοροπία της οποίας παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση της κατάθλιψης.
Aναφορικά με τις ημέρες της εβδομάδας, είναι δύσκολο να εντοπιστεί μία συγκεκριμένη αιτία που να συνδέεται αποκλειστικά με αυτό το ζήτημα. Προσεγγίζοντας το θέμα από την πλευρά ενός ατόμου που ζήτησε βοήθεια από το Κέντρο Πρόληψης Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ πάσχοντας από βαριάς μορφής καταθλιπτική συμπτωματολογία με αυτοκτονικό ιδεασμό, ανέφερε πως η αρχή της εβδομάδος σηματοδοτούσε για εκείνο έναν νέο κύκλο έντονης ψυχολογικής δυσφορίας και αισθημάτων απελπισίας καθώς οι προσδοκίες του ότι η διάθεσή του μετά από το σαββατοκύριακο θα βελτιωνόταν, ματαιωνόταν. Την εμπειρία αυτή μας την μεταφέρουν και άνθρωποι που πάσχουν από διπολική διαταραχή την περίοδο που βιώνουν ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο καθώς και άνθρωποι που καλούν στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 αντιμετωπίζοντας μία αυτοκτονική κρίση που πυροδοτήθηκε από την συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.
Χρειάζεται να σημειωθεί ότι απαιτείται πολύ μεγαλύτερη έρευνα προκειμένου να ταυτοποιηθούν με ακρίβεια οι παράγοντες εκείνοι που κινητοποιούν ακραίες σκέψεις και συμπεριφορές σε συγκεκριμένες εποχιακές ή χρονικές περιόδους στους ευάλωτους πληθυσμούς και ότι οποιοσδήποτε παράγοντας που μπορεί να πυροδοτήσει μια αυτοκτονική κρίση δεν συνδέεται αποκλειστικά με μία εποχή ή χρονική περίοδο της ημέρας. Όπως είναι παγκοσμίως γνωστό, η αυτοκτονία αποτελεί ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα που οφείλεται σε πολλαπλούς βιολογικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντικούς και κοινωνικούς παράγοντες και δεν αποδίδεται σε μία και μοναδική αιτία, όπως και κάθε νόσημα. Η εις βάθος κατανόηση της αυτοκτονικής διεργασίας και των μηχανισμών που την πυροδοτούν είναι κρίσιμη τόσο για την υιοθέτηση όσο και για την εφαρμογή έγκυρων και αποτελεσματικών παρεμβάσεων πρόληψης της αυτοκτονίας.
Εάν έχετε σκέψεις να κάνετε κακό στον εαυτό σας ή ανησυχείτε για κάποιο οικείο σας πρόσωπο που σκέφτεται την αυτοκτονία καλέστε άμεσα στην 24ωρη Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία – 1018.
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, ΚΛΙΜΑΚΑ
Κατσαδώρος Κυριάκος, Ψυχίατρος και Επιστημονικός Διευθυντής της ΚΛΙΜΑΚΑ
Ζαφειροπούλου Δήμητρα, Ψυχολόγος – Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
Πλουμή Βασιλική – Στατιστικολόγος, Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ