Ανάλυση σημειωμάτων αυτοκτονίας: Δεδομένα μέσα από ψυχολογικές αυτοψίες που πραγματοποιήθηκαν στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ
Κατσαδώρος Κυριάκος, Ψυχίατρος και Επιστημονικός Διευθυντής της ΚΛΙΜΑΚΑ
Ζαφειροπούλου Δήμητρα, Ψυχολόγος – Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
*Τα στοιχεία που παρουσιάζονται παρακάτω αφορούν δημοσιευμένο ερευνητικό έργο του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ και παρουσιάστηκαν σε Ημερίδα που πραγματοποιήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2022.
Τα σημειώματα που αφήνουν οι άνθρωποι που βάζουν τέλος στην ζωή τους μπορούν να αποτελέσουν ένα σημαντικό εργαλείο τόσο για την κατανόηση όσο και για την πρόληψη της αυτοκτονίας. Όπως έλεγε και ο Αμερικανός αυτοκτονολόγος Edwin S. Shneidman, τα σημειώματα αυτοκτονίας μπορούν να λειτουργήσουν ως έναν «οδικό χάρτη» προς τις γνωστικές και συναισθηματικές διαδρομές του αυτοκτονικού μυαλού καθώς αποτυπώνουν όπως μια φωτογραφία την ψυχική κατάσταση του ατόμου την στιγμή που έγραφε το σημείωμα.
Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία το 15% με 30% των αυτοχείρων είχε αφήσει κάποιο σημείωμα αυτοκτονίας πριν από τον θάνατο. Το εάν διαφέρει το προφίλ των ατόμων που αυτοκτονούν και αφήνουν κάποιο σημείωμα αυτοκτονίας σε σχέση με εκείνων που δεν προβαίνουν σε αυτό αποτελεί πεδίο διερεύνησης των ερευνών στο πεδίο της αυτοκτονολογίας. Σε αρκετές μελέτες το δημογραφικό προφίλ δεν διαφέρει σε μεγάλο βαθμό ανάμεσα στις δύο αυτές ομάδες, ωστόσο αυτό που μπορεί να διαφοροποιείται είναι τα κίνητρα και οι εκλυτικοί παράγοντες που οδήγησαν τα άτομα στην αυτοκτονία.
Ο σκοπός του παρόντος άρθρου είναι να παρουσιαστούν τα χαρακτηριστικά των αυτοχείρων που είχαν αφήσει κάποιο σημείωμα αυτοκτονίας μέσα από την ανάλυση των ψυχολογικών αυτοψιών που έχουν πραγματοποιηθεί στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ σε ανθρώπους από το οικείο περιβάλλον τους (survivors) τα τελευταία 5 χρόνια.
Με βάση την ανάλυση φάνηκε πως σε δείγμα 70 ατόμων το 21,4% των ατόμων είχε αφήσει κάποιο σημείωμα αυτοκτονίας. Αυτοί αποτελούσαν τόσο άντρες όσο και γυναίκες σε σχεδόν παρόμοια ποσοστά ενώ η πλειοψηφία ήταν άνθρωποι ηλικίας 35- 39 ετών το οποίο αντιπροσώπευε το 25% του ανωτέρου δείγματος. Το 58,3% ήταν εργαζόμενοι και το 41, 7% είχε ολοκληρώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση. Το μεγαλύτερο μέρος των ατόμων ήταν έγγαμοι.
Σε σχέση με την μέθοδο αυτοκτονίας, οι πιο συχνές ήταν ο απαγχονισμός και ακολούθησαν ο αυτό-πυροβολισμός και η πτώση. Το 66% των αυτοκτονιών έλαβε χώρα εντός οικείας.
Το 58,3 % λάμβανε υποστήριξη από κάποιον ΕΨΥ το διάστημα που πραγματοποιήθηκε η αυτοκτονία (έως και 3 με 5 ημέρες πριν τον θάνατο) και αυτή η σχέση ήταν στατιστικά σημαντική. Το 33,3% είχε ιστορικό αυτοκτονίας στην οικογένειά του.
Αναφορικά με το περιεχόμενο των σημειωμάτων, από μελέτες ψυχολογικών αυτοψιών έχει φανεί πως το 80% με 90% των ατόμων έγραφαν πως ο θάνατος αποτελούσε την μοναδική επιλογή για αυτούς. Τα συνήθη θέματα που πραγματεύονταν αφορούσαν το αίσθημα αδιεξόδου, απελπισίας και του αφόρητου ψυχολογικού πόνου που βίωναν, τις ενοχές και την έκφραση απολογίας προς τα αγαπημένα τους πρόσωπα για τη πράξη τους ή για την αίσθησή τους ότι αποτελούν «βάρος» σε αυτά, την ανάληψη ευθύνης για τον θάνατό τους ή την σύνταξη οδηγιών προς τους οικείους σχετικά με την διευθέτηση εκκρεμοτήτων ή των διαδικαστικών της κηδείας. Αυτά δεν διέφεραν από το δείγμα που αναλύθηκε στο παρόν άρθρο. Η έκταση των σημειωμάτων κυμαινόταν από 1 έως 2 σελίδες και συνήθως ήταν χειρόγραφα.
Η ανάλυση των σημειωμάτων αυτοκτονίας θα μπορούσε να αποτελεί ένα ξεχωριστό ερευνητικό πεδίο. Η συμπερίληψή τους στις διαδικασίες των ψυχολογικών αυτοψιών μπορεί να συμβάλλει καταλυτικά στην κατανόηση των αιτιών που οδήγησαν σε μία αυτοκτονία αλλά και στον εντοπισμό των παραγόντων που θα μπορούσαν να λειτουργήσουν αποτρεπτικά.
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, ΚΛΙΜΑΚΑ