Μη ανιχνεύσιμες αυτοκτονίες και η αποτύπωση του ζητήματος στην χώρα μας
Η υποκαταγραφή των αυτοκτονιών είναι δεδομένη σε παγκόσμιο επίπεδο σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (Π.Ο.Υ.). Στην πλειοψηφία των χωρών του παγκόσμιου χάρτη, η καταγραφή των αυτοκτονιών βασίζεται σε φτωχά ή ανεπαρκή δεδομένα ενώ σε 45 χώρες του κόσμου η αυτοκτονία θεωρείται ακόμη ποινικό αδίκημα κάτι που, εκτός των άλλων, δυσχεραίνει σημαντικά την αποτύπωση του ζητήματος.
Από αυτό το δεδομένο δεν εξαιρείται η Ελλάδα όπου ο αριθμός των αυτοκτονιών που λαμβάνουν χώρα καθημερινά είναι στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που καταγράφεται επίσημα. Εκτός από παράγοντες όπως το στίγμα και τις σαφείς ιδιαίτερες θρησκευτικές, πολιτισμικές και κοινωνικές ιδιαιτερότητες της χώρας μας οι οποίες αρκετά συχνά αποτρέπουν την καταγραφή της αυτοκτονίας ως η κύρια αιτία πρόκλησης του θανάτου στα αντίστοιχα περιστατικά, μία συνθήκη που δυσχεραίνει ακόμη περισσότερο αυτήν την διαδικασία αποτελεί η δυσκολία εξακρίβωσης της ύπαρξης πρόθεσης για αυτοκτονία πριν από τον θάνατο.
Τέτοιες περιπτώσεις θανάτων αποτελούν τα ατυχήματα, η πτώση, η έκθεση σε καπνό ή φωτιά, η δηλητηρίαση, ο πνιγμός, κατηγορίες όπου συνιστούν τους «βίαιους θανάτους» κατά το ταξινομικό ιατρικό εγχειρίδιο της 10ης έκδοσης του ICD – 10, οι θάνατοι αγνώστου αιτιότητας (συμπτώματα, σημεία και παθολογικά κλινικά και εργαστηριακά ευρήματα που δεν ταξινομούνται αλλού) καθώς και οι θάνατοι αγνώστου προθέσεως (γεγονότα χωρίς καθορισμένη πρόθεση).
Εκτός από τις προαναφερόμενες κατηγορίες οι συνθήκες των οποίων μπορούν να κινητοποιήσουν τους ειδικούς για την διερεύνηση ύπαρξης πρότερης αυτοκτονικής επιθυμίας πριν από τον θάνατο υπάρχουν και οι αιτίες θανάτων στις οποίες η εν λόγω πρόθεση είναι δύσκολα ανιχνεύσιμη και θα εγείρουν λιγότερους προβληματισμούς σχετικά με την περεταίρω αξιολόγησή τους. Αρκετά περιστατικά θανάτων όπου συχνά δημοσιεύονται και στα ΜΜΕ αλλά και στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο ως τυχαία ηλεκτροπληξία ή τυχαίος πνιγμός σε κάποια θαλάσσια περιοχή αλλά και περιστατικά όπου λιγότερο συχνά γίνεται λόγος όπως η υπερβολική δόση ναρκωτικών ουσιών ή υπερδοσολογία ινσουλίνης σε διαβητικούς ασθενείς αποτελούν, εν τέλει, αυτοκτονίες οι οποίες δεν λαμβάνουν ποτέ το φως της δημοσιότητας.
Οι μέθοδοι αυτοί είναι αρκετά γνώριμες στην επιστημονική ομάδα του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ καθώς αρκετές φορές κατά την πολυετή του εμπειρία είτε εξυπηρετούμενοι του Κέντρου, είτε καλούντες στην Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 ανέφεραν ότι επρόκειτο να βάλουν τέλος στην ζωή τους με τις ανωτέρω πρακτικές ή είχαν αποπειραθεί να το κάνουν κατά αυτούς τους τρόπους στο παρελθόν ενώ κάποιοι από αυτούς εν τέλει το πραγματοποίησαν όπως μας πληροφόρησαν, έπειτα, οι επιζώντες αυτοκτονίας (άτομα από το οικείο περιβάλλον του αυτόχειρα).
Εάν λάβουμε υπόψη ότι σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία, τουλάχιστον ένα 10% των θανάτων σε κάθε κατηγορία που προαναφέρθηκε ανωτέρω αποτελούν εν τέλει αυτοκτονίες μπορούμε να αντιληφθούμε ότι οι διαστάσεις αυτού του μείζονος ζητήματος είναι τεράστιες καθώς συνολικά εάν αυτός ο αριθμός συμπεριλαμβάνονταν στον επίσημο θα ξεπερνούσε ακόμη και τους 1.000 με 1.500 θανάτους ετησίως στην χώρα μας.
Δεδομένης και της επικείμενης καθιερωμένης Παγκόσμιας Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας την 10η Σεπτεμβρίου οφείλουμε εντονότερα από ποτέ να ευαισθητοποιήσουμε όλους τους εμπλεκόμενους στο πεδίο σχετικά με την πραγματικότητα της τραγωδίας της αυτοκτονίας, ενός ζητήματος δημόσιας υγείας που δυστυχώς ακόμη παραμένει στην αφάνεια.
Eυχαριστούμε πολύ όλους όσους ανώνυμα ή επώνυμα, συνέβαλαν και συμβάλλουν με τις πληροφορίες τους στο έργο του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών. Η συνεισφορά τους είναι καταλυτική για την βέλτιστη λειτουργία του. Αυτή η ενεργή διαδικασία επικοινωνίας διαμορφώνει διαχρονικά πλέον, ένα σύστημα καταγραφής των αυτοκτονιών έγκυρο και επίκαιρο σε συμφωνία με τα σχετικά στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Όλοι όσοι ενδιαφέρονται να συμβάλουν ενεργά στην πρόληψη της αυτοκτονίας πληροφορώντας μας για σχετικά περιστατικά μπορούν να επικοινωνούν με το Κέντρο Πρόληψης Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ στα τηλέφωνα 2103417162-3.
Κατσαδώρος Κυριάκος, Ψυχίατρος και Επιστημονικός Διευθυντής της ΚΛΙΜΑΚΑ
Ζαφειροπούλου Δήμητρα – Ψυχολόγος, Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
Ενδεικτικές Πηγές:
Björkenstam, C. et al. (2014). Suicide or undetermined intent? A register-based study of signs of misclassification. Population Health Metrics, 12:11.
Cenderadewi et al. (2019). Pattern of intentional drowning mortality: a total population retrospective cohort study in Australia, 2006–2014. BMC Public Health, 19:207.
Lachaud, J. et al. (2018). Characterising violent deaths of undetermined intent: a population-based study, 1999–2012. Inj Prev, 24, 418–424.
Bakst, S. S. (2015). The accuracy of suicide statistics: are true suicide deaths misclassified? Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. 51, 115–123
World Health Organization. (2016). International statistical classification of diseases and related health problems (10th ed.). https://icd.who.int/browse10/2016/en
————————————————————————–
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, ΚΛΙΜΑΚΑ
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας