ΠΡΟΣΕΓΓΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΚΟΤΗΤΑ ΑΠΟ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΟΠΤΙΚΗ
Η αυτοκτονικότητα αποτελεί μία πολυδιάστατη ιατρική οντότητα. Αποτελεί ένα συνεχές το οποίο εκτείνεται από την παρουσία ακαθόριστων ιδεών θανάτων σε κάποιο μελλοντικό χρόνο ή ασαφείς σκέψεις περί ματαιότητας της ζωής χωρίς πρόθεση θανάτου έως την πραγματοποίηση απόπειρας αυτοκτονίας με αποτέλεσμα τον θάνατο. Ο αυτοκτονικός ιδεασμός αποτελεί ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει μία ευρεία γκάμα εννοιών που περιλαμβάνουν τις σκέψεις, τις επιθυμίες και τις ενασχολήσεις ενός ατόμου σχετικά με την αυτοκτονία καθώς και τον σχεδιασμό ενός πλάνου τερματισμού της ζωής.
Η αυτοκτονικότητα δεν αποτελεί μία στατική οντότητα αλλά μπορεί να μεταβάλλεται συνεχώς καθ’ ολη την διάρκεια της ζωής ενός ατόμου με διάφορες διακυμάνσεις. Η μεταβολή του αυτοκτονικού κινδύνου σε ένα ευάλωτο άτομο θα μπορούσε να συγκριθεί με ένα καρδιογράφημα όπου η εμφάνιση, η διάρκεια, η ένταση και η συχνότητα διαφέρουν ανά τακτά χρονικά διαστήματα. Μπορεί να εμφανιστεί ως ένα μεμονωμένο επεισόδιο, ωστόσο ένας άνθρωπος μπορεί να ζει με την αυτοκτονικότητα καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής του. Η επίγνωση του ατόμου για τους παράγοντες που κινητοποιούν την ευαλωτότητα του μπορεί να αποτρέψει τον κίνδυνο εκδήλωσης αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς και να ενισχύσει το άτομο να αναζητήσει έγκαιρα βοήθεια.
Για να γίνει αυτό περισσότερο κατανοητό, ίσως η αυτοκτονικότητα θα μπορούσε να παρομοιαστεί με το να ζει κάποιος έχοντας κάποιο αυτοάνοσο νόσημα χωρίς φυσικά να μοιράζονται παρόμοια κλινικά χαρακτηριστικά ή αιτιολογικούς μηχανισμούς. Ένας άνθρωπος με αυτοάνοσο νόσημα μπορεί να βιώσει μία αιφνίδια έναρξη των συμπτωμάτων της ασθένειας, ωστόσο από την άλλη μεριά το άτομο μπορεί βρίσκεται καθ’ όλη την διάρκεια της ζωής σε κίνδυνο να αναπτύξει συμπτώματα τα οποία μπορεί να αποβούν κρίσιμα για την ζωή του όπως και στην περίπτωση ενός ατόμου που θα βρεθεί σε αυτοκτονική κρίση. Ένα άτομο με αυτοκτονικότητα μπορεί να παρουσιάσει αυτοκτονικό ιδεασμό σε περιόδους της ζωής του χωρίς να εκδηλώσει αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, ενώ ένα άλλο αυτοκτονικό άτομο σε μεμονωμένες περιόδους μπορεί εκδηλώσει υψηλό αυτοκτονικό ιδεασμό με αυτοκαταστροφική συμπεριφορά.
Πολλές φορές, τα συμπτώματα ενός αυτοάνοσου νοσήματος δεν είναι ορατά στους άλλους, ωστόσο είναι επώδυνα για το ίδιο το άτομο όπως π.χ. έντονη κούραση, προβλήματα στην όραση, μουδιάσματα, δυσαισθησία κ.α. ενώ αντίστοιχα στην αυτοκτονικότητα το άτομο παρουσιάζει σκέψεις αναξιότητας, αισθήματα έλλειψης νοήματος στην ζωή, απελπισία, οδύνη και ψυχικό πόνο τα οποία επιφέρουν δυσβάσταχτη ψυχική καταπόνηση.
Συνήθως στα αυτοάνοσα νοσήματα, παρά το γεγονός ότι η ακριβή αιτιολογία τους δεν είναι ακόμη γνωστή, γνωρίζουμε ότι οι γενετικοί παράγοντες καθώς και το ιστορικό νόσησης στην οικογένεια παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στην ευαλωτότητα του ατόμου καθώς και την κλινική έκφραση των συμπτωμάτων. Έτσι και στην αυτοκτονικότητα, η προηγούμενη απόπειρα αυτοκτονίας όσο και το οικογενειακό ιστορικό αποτελούν τους ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου αυτοκτονίας. Επιπρόσθετα, όπως και στην περίπτωση των αυτοάνοσων ασθενειών, ο αυτοκτονικός κίνδυνος επηρεάζεται άμεσα από τις στρεσογόνες ψυχοπιεστικές συνθήκες και τους εξωτερικούς παράγοντες που επηρεάζουν την καθημερινότητα του ατόμου συμβάλλοντας στην εκδήλωση κάποιας έξαρσης ή υποτροπής.
Η πορεία ενός αυτοάνοσου νοσήματος έχει εξάρσεις και υφέσεις όπως και η πορεία ενός ατόμου το οποίο μπαίνει σε αυτοκτονικές κρίσεις καθ’ ολη την διάρκεια της ζωής του. Η εξέλιξή τους εξαρτάται αμφότερα από την κατάλληλη διάγνωση, την έγκαιρη παροχής θεραπευτικής φροντίδας και την ενίσχυση της επίγνωσης του ατόμου για την διαταραχή του καθώς και σημάδια που υποδηλώνουν την έναρξη μιας νέας περιόδου έξαρσης των συμπτωμάτων ή αυτοκτονικής κρίσης. Και στις δύο κλινικές καταστάσεις, το ιστορικό υποτροπών της νόσου αυξάνει την επικινδυνότητα να επαναληφθούν ξανά στο μέλλον και να προκαλέσουν έκπτωση στην λειτουργικότητα του ατόμου εάν δεν ληφθεί έγκαιρα η κατάλληλη φροντίδα.
Στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας παρέχονται εξατομικευμένες υπηρεσίες προς τους αυτοκαταστροφικούς ασθενείς οι οποίες περιλαμβάνουν την αύξηση της εναισθησίας των ατόμων για την ευαλωτότητα τους, την ενημέρωσή τους για τα σημεία εκείνα που υποδηλώνουν ότι χρειάζονται άμεσα βοήθεια καθώς και έχει συσταθεί από ετών μία τηλεφωνική υπηρεσία παρακολούθησης και επαναξιολόγησης (follow – up) τους σε τακτά χρονικά διαστήματα με στόχο την έγκαιρη αναγνώριση των σημείων μιας νέας αυτοκτονικής κρίσης, της πρόληψης μιας ενδεχόμενης υποτροπής και την ενίσχυσή τους στην προσπάθειά τους να ανακάμψουν.
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, ΚΛΙΜΑΚΑ
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας