ΤΟΞΙΚΗ ΑΡΡΕΝΩΠΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ
Σε παγκόσμια κλίμακα, η πλειοψηφία των ατόμων που βάζουν τέλος στην ζωή τους αποτελούν άντρες. Υπολογίζεται πως οι άντρες αυτοκτονούν 3 με 4 φορές περισσότερο σε σχέση με τις γυναίκες ενώ το αρσενικό φύλο αυτό καθ’ αυτό αποτελεί ένας από τους παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονία. Στην διεθνή βιβλιογραφία στο πεδίο της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών, η παραπάνω διαπίστωση περιγράφεται και ως «το παράδοξο του φύλου» αναφερόμενη στο γεγονός ότι οι άντρες πραγματοποιούν περισσότερες αυτοκτονίες ενώ οι γυναίκες περισσότερο μη θανατηφόρες απόπειρες τερματισμού της ζωής.
Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, τουλάχιστον 410 άντρες βάζουν τέλος στην ζωής τους κατά μέσο όρο κάθε χρόνο ενώ είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ο αριθμός αυτός είναι πολύ μεγαλύτερος από αυτόν που αποτυπώνεται στα επίσημα στατιστικά δεδομένα καθώς οι αυτοκτονίες υποκαταγράφονται σε παγκόσμια κλίμακα. Αναφορικά με τις ηλικιακές ομάδες, οι άντρες ηλικίας 85 ετών και άνω είναι αυτοί που διαχρονικά σημειώνουν τους υψηλότερους δείκτες αυτοκτονίας στην χώρα μας ακολουθούμενοι από αυτούς των παραγωγικών ηλικιών (45- 49 ετών). Η πλειοψηφία των θανόντων προέρχεται κυρίως από τις επαρχιακές πόλεις ενώ οι κυριότερες μέθοδοι αυτοκτονίας που χρησιμοποιούνται αποτελούν κατά σειρά ο απαγχονισμός, ο αυτό- πυροβολισμός και η πτώση από ύψος.
Ανά τα έτη, διάφορες έρευνες έχουν πραγματοποιηθεί προκειμένου να εξηγηθεί αυτή η «υπεροχή» των αντρών στα στατιστικά θνησιμότητας αυτοκτονίας. Μία από τις κυριότερες αιτίες αποτελεί η επιλογή περισσότερο βίαιων μεθόδων σε σύγκριση με τις γυναίκες καθώς και το γεγονός ότι οι άντρες δεν ενθαρρύνονται κοινωνικά να αναζητήσουν βοήθεια. Στην δεύτερη αυτή διάσταση θα επικεντρωθεί το παρόν κείμενο.
Ο όρος «τοξική αρρενωπότητα» χρησιμοποιείται για να περιγράψει διάφορες στάσεις και συμπεριφορές που αναφέρονται στον «παραδοσιακό» ρόλο που απαιτείται να επιτελέσει ένας άντρας με βάση τα επικρατούντα κοινωνικά πρότυπα. Η κοινωνία ενθαρρύνει τους άντρες να είναι στωικοί απέναντι στις δυσκολίες, να μην εκφράζουν τα συναισθήματά τους (καθώς αυτό θα αποτελέσει σημάδι αδυναμίας), να είναι «άτρωτοι», όπως και να βασίζονται μόνο στον εαυτό τους όταν αντιμετωπίζουν προβλήματα. Η πίεση της εναρμόνισής τους σε αυτόν τον ρόλο, στην πραγματικότητα όχι μόνο δεν είναι βοηθητική προς αυτούς, αλλά τους εμποδίζει, όταν αντιμετωπίζουν ζητήματα ψυχικής υγείας, να μιλήσουν για αυτά στο οικείο περιβάλλον τους ή να απευθυνθούν σε επαγγελματίες ψυχικής υγείας με αποτέλεσμα να υποφέρουν σιωπηλά και να επιβαρύνουν τον ψυχισμό τους το οποίο ,συχνά, τους οδηγεί σε ακραίες συμπεριφορές.
Η ανάγκη κάλυψη αυτών των κοινωνικών προσδοκιών είναι ιδιαίτερα έντονη στις επαρχιακές πόλεις όπου η ανάγκη συμμόρφωσης στα «αντρικά» πρότυπα ή/και η υπηρέτηση των αξιακών συστημάτων είναι ακόμη μεγαλύτερη. Η καταπίεση αυτή ακολουθεί τους άντρες ήδη από τα πρώτα χρόνια της ανατροφής τους κατά την παιδική και εφηβική τους ηλικία διαμορφώνοντας μη λειτουργικές στάσεις απέναντι στις δυσκολίες της ζωής με αποτέλεσμα είτε να καταπιέζουν τα συναισθήματά τους είτε να τα εκδηλώνουν με θυμό, βία και εκδήλωση αυτοκαταστροφικών ή ριψοκίνδυνων συμπεριφορών (π.χ. χρήση αλκοόλ, ουσιών, ριψοκίνδυνη οδήγηση κ.α.).
Σύμφωνα με την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία, η τοξική αρρενωπότητα είναι επιβλαβής για την ψυχική υγεία των αντρών. Προς αυτήν την κατεύθυνση, διεθνείς έρευνες, καταδεικνύουν πως η κατάθλιψη, ένας από τους ισχυρότερους παράγοντες κινδύνου για αυτοκτονία, αν και παρουσιάζεται σε παρόμοια ποσοστά και στα δύο φύλα, τείνει να υπο-διαγιγνώσκεται στους άντρες ακριβώς επειδή οι τελευταίοι είτε δεν συζητούν ανοιχτά για αυτά που αισθάνονται είτε υποτιμούν τις δυσκολίες τους είτε δεν αναζητούν επαγγελματική βοήθεια.
Η καταπολέμηση αυτών των απαρχαιωμένων και διαστρεβλωμένων αντιλήψεων και η προώθηση υγιών διαστάσεων της αρρενωπότητας με βάση την προαγωγή της ψυχικής υγείας, η ενθάρρυνση των αντρών να αναζητούν έγκαιρα βοήθεια, η αναγνώριση των προειδοποιητικών σημείων της αυτοκτονίας καθώς και η παροχή στοχευόμενων υπηρεσιών φροντίδας στον συγκεκριμένο πληθυσμό μπορούν να μειώσουν αποτελεσματικά τον κίνδυνο της αυτοκτονίας.
—————————————————————————-
Κατσαδώρος Κυριάκος, Ψυχίατρος και Επιστημονικός Διευθυντής της ΚΛΙΜΑΚΑ
Ζαφειροπούλου Δήμητρα – Ψυχολόγος, Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
Πλουμή Βασιλική – Στατιστικολόγος, Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, ΚΛΙΜΑΚΑ
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, ΚΛΙΜΑΚΑ
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Ευμολπιδών 30-32, Κεραμεικός
Τηλ. 210-3417160-3
help@suicide-help.gr