ΥΠΟΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΩΝ: ΠΝΙΓΜΟΙ ΜΕ ΠΡΟΘΕΣΗ ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑΣ
Ο πνιγμός αποτελεί την 3η κυρία αιτία θανάτου στην κατηγορία των τυχαίων τραυματισμών παγκοσμίως σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Υπολογίζεται ότι το 7% του συνόλου των θανάτων αυτής της κατηγορίας σε παγκόσμια κλίμακα αποτελεί ο πνιγμός.
Η κατηγορία «Τυχαίος πνιγμός και εμβύθιση» ως αιτία θανάτου στα επίσημα πιστοποιητικά αποτελεί μία από τις κωδικοποιήσεις που με βάση την διεθνή βιβλιογραφία στο πεδίο της αυτοκτονίας και των αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών καταγράφονται λανθασμένα θάνατοι από πνιγμό οι οποίοι στην πραγματικότητα ήταν αποτέλεσμα αυτοκτονίας. Σε μελέτη του 2015 που δημοσιεύτηκε στο Αμερικανικό Περιοδικό Επείγουσας Ιατρικής, στο 74,2 % των περιπτώσεων μη θανατηφόρου τραυματισμού λόγω πνιγμού που εισήχθησαν στο νοσοκομείο προϋπήρχε αυτοκτονική πρόθεση (Woo et al., 2015). Επιπρόσθετα, υπάρχει ένας σημαντικός αριθμός θανάτων με την συγκεκριμένη μέθοδο των οποίων τα αίτια θεωρούνται αδιευκρίνιστα λόγω μη επαρκών δεδομένων.
Εκτιμάται ότι περίπου 236.000 άνθρωποι πνίγονται ετησίως σε ολόκληρο τον κόσμο. Η Ελλάδα κατέχει την 6η θέση στην κατάταξη της Eurostat στους θανάτους από πνιγμό ενώ υπολογίζεται ότι ετησίως σημειώνονται κατά μέσο όρο 300 με 400 θάνατοι το οποίο συνεπάγεται τουλάχιστον έναν πνιγμό ανά ημέρα. Εν αντιθέσει με αυτούς τους υψηλούς αριθμούς, οι πνιγμοί με αυτοκτονική πρόθεση αποτελούν μόλις το 2% των θανάτων που καταγράφονται επίσημα από την Ελληνική Στατιστική Αρχή. Εάν αναλογιστούμε ότι τουλάχιστον ένα 10% των βίαιων θανάτων που καταγράφονται ως τυχαία γεγονότα (π.χ. ατυχήματα, πτώσεις, έκθεση σε καπνό/φωτιά, δηλητηρίαση κ.α.) είναι στην πραγματικότητα αποτέλεσμα αυτοκτονικής πρόθεσης μπορούμε να αναλογιστούμε πως ο αριθμός των αυτοκτονιών που καταγράφεται λανθασμένα στην συγκεκριμένη κατηγορία είναι αρκετά υψηλότερος.
Υπάρχει περιορισμένος αριθμός ερευνών στο πεδίο γύρω από τις περιπτώσεις του εσκεμμένου εκούσιου τραυματισμού με την μέθοδο του πνιγμού με πρόθεση τον θάνατο. Από τις ελάχιστες υπάρχουσες μελέτες που έχουν διεξαχθεί ως τώρα έχει φανεί ότι η πλειοψηφία των αυτοχείρων που επιλέγει την συγκεκριμένη μέθοδο είναι γυναίκες και ηλικιωμένα άτομα ενώ πολλές φορές στις τοξικολογικές και ιστολογικές εξετάσεις των θανόντων ανευρίσκεται προηγούμενη χρήση ουσιών ή αλκοόλ.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Παρατηρητηρίου Αυτοκτονιών οι άνθρωποι ηλικίας 60 ετών και άνω είναι πιο πιθανό να τερματίσουν την ζωή τους με αυτόν τον τρόπο στην Ελλάδα. Η μέθοδος αυτή έχει αναφερθεί αρκετές φορές ανά τα έτη κατά την διερεύνηση της ύπαρξης πλάνου αυτοκτονίας τόσο σε εξυπηρετούμενους του Κέντρου για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας όπως και σε καλούντες στην Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 ενώ επιζώντες αυτοκτονίας μας έχουν πληροφορήσει για περιπτώσεις πνιγμού με αυτοκτονική πρόθεση σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας (suicide hotspots της χώρας) όπως ο Πηνειός ποταμός και η λίμνη Ιωαννίνων.
Η διερεύνηση των αιτιών θανάτου και των λογικών ακολουθιών που οδήγησαν σε αυτόν αποτελεί μία περίπλοκη διαδικασία με ηθικές και νομικές προεκτάσεις. Η καταγραφή συμπληρωματικών πληροφοριών στα επίσημα πιστοποιητικά θανάτου που αφορούν πιθανό ιστορικό αποπειρών αυτοκτονίας, ψυχικής ασθένειας, λήψη ψυχιατρικής φαρμακευτικής αγωγής, ιστορικό νοσηλειών, χρήση αλκοόλ/ουσιών κ.α. από τους επαγγελματίες υγείας μπορεί να συμβάλλει καταλυτικά στην βέλτιστη αποτύπωση των αυτοκτονιών. Από την άλλη μεριά, αντίστοιχα η ύπαρξη αυτών των παραγόντων οφείλει να κινητοποιήσει υποψίες ύπαρξης αυτοκτονικής πρόθεσης σε περιστατικά θανάτων με αδιευκρίνιστα αίτια. Για αυτόν τον σκοπό, η συμπερίληψη της διαδικασίας της ψυχολογικής αυτοψίας ως συμπληρωματικό εργαλείο της ιατροδικαστικής εξέτασης μπορεί να προσφέρει την δυνατότητα διεξοδικής διερεύνησης των θανάτων αυτών και να συμβάλει καταλυτικά στην βαθύτερη κατανόηση της αυτοκτονίας και στην ακριβέστερη αποτύπωση και πρόληψη της.
*Το ανωτέρω κείμενο αποτελεί κομμάτι ερευνητικής εργασίας που έχει αποσταλεί σε διεθνή ερευνητικά περιοδικά στο πεδίο πρόληψης της αυτοκτονίας από το Κέντρο για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας της ΚΛΙΜΑΚΑ*
Ενδεικτικές Πηγές:
Bakst, S. S. (2015). The accuracy of suicide statistics: are true suicide deaths misclassified? Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology. 51, 115–123
Cenderadewi, Μ., Franklin, R. C. Peden, A. E. & Devine, S. (2020). Fatal intentional drowning in Australia: A systematic literature review of rates and risk factors. PLOS One, 15(5) doi: 10.1371/journal.pone.0231861
Cenderadewi, Μ., Franklin, R. C. Peden, A. E. & Devine, S. (2019). Pattern of intentional drowning mortality: a total population retrospective cohort study in Australia, 2006–2014. BMC Public Health, 19:207
Lachaud, J. et al. (2018). Characterising violent deaths of undetermined intent: a population-based study, 1999–2012. Inj Prev, 24, 418–424.
Woo, S.H, Park, J.H., Choi, S.P. & Wee J.H. (2015). Comparison of clinical characteristics of intentional vs accidental drowning patients. The American Journal of Emergency Medicine, 33(😎 1062–5.
World Health Organization. (2014). Suicide prevention: a global imperative.
————————————————————————–
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας
Παρατηρητήριο Αυτοκτονιών, ΚΛΙΜΑΚΑ
Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018
Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας