23 Αυγούστου 2018
Με αφορμή την είδηση σχετικά με την αυτοκτονία μιας 48χρονης γυναίκας στα Ενετικά Τείχη του Ηρακλείου της Κρήτης θέλουμε να επιστήσουμε την προσοχή για τον έγκαιρο εντοπισμό σημείων με υψηλή επικινδυνότητα για αυτοκτονία και, κατ’ επέκταση, να τονίσουμε την ανάγκη για την εφαρμογή μέτρων που θα λειτουργήσουν αποτρεπτικά και θα συντελέσουν αποτελεσματικά στο πεδίο της πρόληψης της αυτοκτονίας. Επισημαίνεται πως στο συγκεκριμένο σημείο έχουν καταγραφεί τουλάχιστον τρεις αυτοκτονίες έως και σήμερα.
Ως τοποθεσία υψηλού κινδύνου για αυτοκτονία (suicide hotspot) ορίζεται μία συγκεκριμένη τοποθεσία η οποία είναι προσιτή και προσβάσιμη από το κοινό και χρησιμοποιείται ως τόπος αυτοκτονίας. Τέτοιου είδους τοποθεσίες μπορούν να αποτελέσουν οι γέφυρες, τα ψηλά κτίρια, οι γκρεμοί, οι αγροτικές ή απομονωμένες τοποθεσίες και οποιαδήποτε άλλη τοποθεσία πληροί τα παραπάνω χαρακτηριστικά. Δεν υπάρχει κάποια συμφωνία ως προς τον ορισμό ενός συγκεκριμένου αριθμού αυτοκτονιών για να χαρακτηριστεί μία τοποθεσία ως «hotspot» ωστόσο περισσότερες από μία αυτοκτονίες σε μία συγκεκριμένη τοποθεσία ανεξάρτητα από οποιαδήποτε περίοδο πρέπει να εγείρει προβληματισμούς και υποδηλώνει πως «παρέχει» τα μέσα για την εκπλήρωση της αυτοκτονίας. Η συχνότητα των αυτοκτονιών όπως και η θνησιμότητα ή ακόμη και η πιθανότητα σοβαρού τραυματισμού λόγω των φυσικών συνθηκών της τοποθεσίας αποτελούν δύο ακόμη παράγοντες που μπορούν να καταδείξουν ένα μέρος ως σημείο υψηλής επικινδυνότητας για αυτοκτονία.
Στην Ελλάδα, τέτοιες τοποθεσίες έχουν αποτελέσει κατά καιρούς ο Ισθμός της Κορίνθου, η Ακρόπολη, η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, η Γέφυρα της Χαλκίδας, οι Καταρράκτες της Έδεσσας, η Λίμνη των Ιωαννίνων, το Λιμάνι του Πειραιά και ο Πηνειός Ποταμός. Όπως απεικονίζεται και στο διάγραμμα, σύμφωνα με τα στοιχεία του Δικτύου Πληροφόρησης & Καταγραφής του Κέντρου Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, από το 2012 μέχρι και σήμερα(20/8/2018 τουλάχιστον 35 άτομα έχουν χάσει την ζωή τους σε αυτά τα σημεία καθιστώντας τα δυνητικά τοποθεσίες υψηλής επικινδυνότητας. Επισημαίνεται ότι αριθμός αυτός είναι ενδεικτικός και σε κάθε περίπτωση δεν περιλαμβάνει τις απόπειρες αυτοκτονίας. Η πιο συνηθισμένη μέθοδος αυτοκτονίας που χρησιμοποιείται σε αυτές τις τοποθεσίες είναι η πτώση από ύψος.
Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελ.Στατ. για το 2015, ο θάνατος από πτώση αποτελεί την πρώτη πιο συχνά χρησιμοποιούμενη μέθοδος αυτοκτονίας για τις γυναίκες και την τρίτη για τους άντρες. Ο περιορισμός της πρόσβασης σε επικίνδυνες μεθόδους αναδεικνύεται από την διεθνή βιβλιογραφία ως ισχυρή στρατηγική πρόληψης της αυτοκτονίας με ενδείξεις υψηλής αποτελεσματικότητας. Συνεπώς, παρεμβάσεις όπως η εγκατάσταση φυσικών εμποδίων μπορούν να συμβάλλουν στην αποτροπή τέτοιων θανάτων. Ευρήματα μελετών δείχνουν πως η συγκεκριμένη πρακτική δεν οδηγεί τα άτομα στην αναζήτηση εναλλακτικής τοποθεσίας όπως πιθανότατα θα επικρατούσε στην κοινή αντίληψη ή στην ανεύρεση διαφορετικής μεθόδου. Αντίθετα, μπορεί να λειτουργήσει ως κίνητρο για επανεξέταση των ενεργειών που εμπλέκονται με την πρόθεση για αυτοκτονία.
Σε συνέχεια των παραπάνω δεδομένων, το Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας επισημαίνει την ανάγκη τοποθέτησης σε περίοπτη θέση ειδικής σήμανσης – ταμπέλας (με την αναγραφή της 24ωρης Γραμμής για την Πρόληψη για την Αυτοκτονία 1018) σε σημεία υψηλής επικινδυνότητας με στόχο την προτροπή των ανθρώπων που σκέφτονται την αυτοκτονία να αναζητήσουν βοήθεια. Η ενθάρρυνση για αναζήτηση βοήθειας έχει αναδειχθεί από την επιστημονική κοινότητα ως μία, ακόμη, αποτελεσματική στρατηγική πρόληψης της αυτοκτονίας και έχει συμβάλλει στην μείωση των αυτοκτονιών σε τοποθεσίες υψηλού κινδύνου παγκοσμίως. Οι αυτοκτονίες σε τοποθεσίες υψηλού κινδύνου έχουν σημαντικό αντίκτυπο τόσο σε όσους είναι μάρτυρες του θανάτου όσο και όσους εμπλέκονται με αυτόν με άμεσες ψυχολογικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις. Επιπλέον, η υψηλή κάλυψη που λαμβάνουν από τα Μ.Μ.Ε. ενισχύει την καθιέρωση μιας αρνητικής συμβολικής «φήμης» των τοποθεσιών και αυξάνει τον κίνδυνο μιμητικών συμπεριφορών. Ως εκ τούτου, η υιοθέτηση καλών πρακτικών όσον αφορά την δημοσίευση ειδήσεων αυτοκτονίας στον έντυπο και ηλεκτρινό τύπο κρίνεται απαραίτητη. Τέλος, άλλοι τρόποι πρόληψης αποτελούν οι ομάδες περιπολίας και η τοποθέτηση καμερών παρακολούθησης στα σημεία υψηλής επικινδυνότητας. Αυτό περιλαμβάνει την εκπαίδευση και κατάρτιση ανθρώπων που θα περιπολούν την περιοχή ανά τακτά χρονικά διαστήματα και θα την επιτηρούν μέσα από κάμερες ασφαλείας με σκοπό την αποτροπή των θανάτων και την ενθάρρυνση των ανθρώπων που σκέφτονται την αυτοκτονία να αναζητήσουν βοήθεια. Έρευνες έχουν δείξει πως η καθιέρωση τέτοιου είδους στρατηγικών έχει θετικά αποτελέσματα στην πρόληψη των αυτοκτονιών σε τοποθεσίες που αποτελούν «hotspot».
Η αυτοκτονία δεν είναι ένα μοιραίο γεγονός, μπορεί να προληφθεί.
Η Γραμμή Παρέμβασης για την Αυτοκτονία 1018 λειτουργεί σε εικοσιτετράωρη βάση, 7 ημέρες την εβδομάδα και δέχεται κλήσεις από κινητό ή σταθερό τηλέφωνο, από όλες τις περιοχές της Ελλάδας, με αστική χρέωση. Οι κλήσεις είναι ανώνυμες και εμπιστευτικές.